Γιατί ο πόνος δεν σημαίνει απαραίτητα και τραυματισμό

Βρίσκεσαι μέσα στην προετοιμασία σου για τον αγώνα και όλα πηγαίνουν καλά. Ξαφνικά το γόνατό σου πονάει. Είναι αυτή μία ένδειξη ότι τραυματίστηκες;

Η απάντηση δεν είναι τόσο απλή, σύμφωνα με μία νέα δημοσίευση στο British Journal of Sports Medicine. Είναι σύνηθες οι αθλητές να έρχονται αντιμέτωποι με πόνους και ενοχλήσεις, που άλλοτε εξαφανίζονται γρήγορα και άλλοτε επιμένουν. Το να καταλάβεις ποιους από αυτούς πρέπει να αγνοήσεις και ποιους να λάβεις υπ’ όψιν, δεν είναι κάτι εύκολο. Επίσης, ο χαρακτηρισμός αυτών των πόνων αποδεικνύεται ότι μπορεί να επηρεάσει το αποτέλεσμα.

Το άρθρο είναι του Morten Høgh, φυσιοθεραπευτή και ειδικού στον πόνο, του Aalborg University, σε συνεργασία με συναδέλφους του από την Δανία, την Αυστραλία και τις ΗΠΑ. Υποστηρίζει ότι, στο γενικό πλαίσιο της αθλητικής ιατρικής, ο πόνος και ο τραυματισμός είναι δύο ξεχωριστές περιπτώσεις και δεν θα πρέπει να συγχέονται απαραίτητα. Όταν η ενόχληση χαρακτηρίζεται ως τραυματισμός, ενώ δεν είναι, προκαλείται φόβος και άγχος, τα οποία μπορούν ακόμη και να αλλάξουν τον τρόπο που κινείσαι, προκαλώντας περαιτέρω προβλήματα.

Ας ξεκινήσουμε με κάποιους ορισμούς.
Ως αθλητικός τραυματισμός ορίζεται μία βλάβη σε κάποιο σημείο του σώματος. Συνήθως καταδεικνύεται από κινητική αδυναμία και πιθανώς σημάδια φλεγμονής. Αν π.χ. κοπούν οι χιαστοί σύνδεσμοι του γονάτου, δεν υπάρχει καμμία αμφιβολία ότι έχετε υποστεί τραυματισμό. Πολλές φορές όμως μπορεί να υπάρχει κάτι που μοιάζει με τραυματισμό, ενώ δεν είναι. Αν δούμε την ακτινογραφία ενός μεσήλικα με πόνο στο γόνατο, μπορεί να δείχνει σημάδια εκφυλισμού του χόνδρου στην άρθρωση. Είναι όμως αρκετά πιθανό το ίδιο να βρούμε και στο “καλό” γόνατο επίσης. Είναι συχνό επακόλουθο της γήρανσης και σε καμμία περίπτωση δεν αποτελεί απαραίτητα την αιτία του πόνου.

Από την άλλη, ο πόνος ορίζεται ως ένα δυσάρεστο αισθητηριακό βίωμα, συσχετιζόμενο με πιθανή βλάβη στους ιστούς. Πιθανή όμως, όχι βέβαιη. Σίγουρα μοιάζει σαν κάτι να έχει υποστεί βλάβη, αλλά ο πόνος είναι κατά βάση ένα υποκειμενικό φαινόμενο, προσδιοριζόμενο από τον ασθενή και μόνο. Μπορεί να υφίσταται ακόμη και χωρίς να διαπιστώνεται τραυματισμός. Ένα παράδειγμα που αναφέρεται από τους συγγραφείς της δημοσίευσης, είναι ο επιγονατιδομηριαίος πόνος. Μία πολύ συνήθης διάγνωση στους δρομείς, με το το γόνατο να πονάει αλλά να μην είναι ξεκάθαρη η αιτία. Αντιθέτως, η τενοντοπάθεια της επιγονατίδας είναι κλινικά διαπιστώσιμη ως αιτία για τον πόνο που αισθανόμαστε.

Η δημοσίευση περιλαμβάνει ένα γράφημα που περιγράφει τις διαφορές μεταξύ του “αθλητικού τραυματισμού” και του “αθλητικού πόνου”.

• Ο πόνος επηρεάζεται από τις “συνθήκες, προσδοκίες, πεποιθήσεις και το μυαλό”, ενώ οι τραυματισμοί όχι. Οι New York Times δημοσίευσαν προσφάτως ένα άρθρο σχετικά με το πώς οι λέξεις που χρησιμοποιούμε για την περιγραφή του πόνου (κάψιμο, οξύς κτλ) επηρεάζουν και τον προσδιορισμό του. Για παράδειγμα, αναφέρεται μία ασθενής από το Νεπάλ, η οποία ευρίσκετο στην Αυστραλία αλλά επέστρεψε στην χώρα της για θεραπεία επειδή κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει αυτό που περιέγραφε ως “kat-kat”. Μία έκφραση για τον πόνο που ένοιωθε, κάτι σαν βαθύ ψύχος στο σημείο, η οποία δεν μπορούσε να γίνει αντιληπτή από τους Αυστραλούς.
• Οι τραυματισμοί είναι αντικειμενικά παρατηρήσιμοι, ενώ ο πόνος όχι. Η υποκειμενική αξιολόγηση του πόνου, ακόμη και με την απλοϊκή διαβάθμιση από το 1 έως το 10, μπορεί να είναι εξαιρετικά κατατοπιστική. Έτσι καταλήγουμε και στο ότι η εγκατάλειψη σε ένα αθλητικό τεστ, οφείλεται στην υπερβολική προσπάθεια και όχι στον πόνο.
• Η πρόγνωση ενός τραυματισμού εξαρτάται από το σημείο του σώματος: οι τραυματισμένοι μύες αποκαθίστανται καλύτερα και γρηγορότερα από τους δίσκους της σπονδυλικής στήλης, για παράδειγμα. Επίσης, η πρόοδος της αποκατάστασης είναι και πιο προβλέψιμη. Ο πόνος αντιθέτως, συχνά έρχεται και φεύγει με απρόβλεπτο τρόπο, με την δριμύτητά του να μην εξαρτάται απαραίτητα από το στάδιο της αποθεραπείας.
• H βασική αρχή στην αποκατάσταση από έναν τραυματισμό, είναι η σταδιακή αύξηση του φορτίου στον φθαρμένο ιστό, μέχρι η επούλωση να είναι πλήρης και να μπορεί να διαχειριστεί τις απαιτήσεις της προπόνησης. Από την άλλη, στον πόνο που σχετίζεται με μία αθλητική δραστηριότητα, επικεντρωνόμαστε στην διαχείρισή του από πλευράς ασθενή. Η διαδικασία αυτή δεν είναι το ίδιο γραμμική με αυτήν της αποκατάστασης από έναν τραυματισμό, αφού δεν μπορείς να αυξήσεις το φορτίο και να περιμένεις να μειωθεί ο πόνος.

H κεντρική ιδέα της δημοσίευσης του Høgh συμπίπτει με ένα άλλο πρόσφατο άρθρο στο British Journal of Sports Medicine editorial, από τον Αυστραλό ορθοπαιδικό Daniel Friedman και τους συνεργάτες του, σχετικά με τους κινδύνους της λάθος κατηγοριοποίησης των διαγνώσεων. Αν π.χ. ένας τραυματισμός στο γόνατο χαρακτηριστεί ως ρήξη μηνίσκου, αντί για κάκωση, θα μπορούσε αυτό να ωθήσει τον ασθενή προς αρθροσκόπηση, ενώ δεν είναι η ενδεδειγμένη λύση για την περίπτωσή του. Γενικότερα, ο Friedman σημειώνει ότι οι λέξεις που επιλέγονται για να περιγράψουν έναν τραυματισμό, “μπορούν να επηρεάσουν την ψυχολογία, προκαλώντας άγχος και φόβος στην κίνηση”.

Σε πολλές περιπτώσεις βέβαια, αυτές οι μικροδιαφορές δεν αποτελούν πρόβλημα. Aν πάθεις κάταγμα κοπώσεως, θα πονάς. Πρέπει να ξεκουραστείς μέχρι να αποκατασταθεί και να αυξήσεις σταδιακά το φορτίο, έως ότου ο πόνος εξαφανιστεί. Εκεί ο τραυματισμός και ο πόνος πάνε παρέα. Αν όμως μιλάμε για μία περίπτωση χρονίου πόνου στον αχίλλειο τένοντα, δεν υπάρχει ξεκάθαρη σύνδεση μεταξύ της κατάστασης του τένοντα και των ενοχλήσεων που μπορεί να επιφέρει. Οπότε, το να μειώσεις το προπονητικό φορτίο και να διαχειριστείς αναλόγως τον πόνο, είναι μία πιο δόκιμη μέθοδος αντιμετώπισης από το να περιμένεις να αποκατασταθεί πλήρως, πράγμα που πιθανώς να μην γίνει και ποτέ. Φυσικά, το να αντιληφθείς τις διακυμάνσεις στο φάσμα του πόνου δεν είναι πάντα εύκολο, αλλά σύμφωνα με τον Høgh, το πρώτο βήμα είναι να κατανοήσεις ότι ο κάποιες φορές ο πόνος είναι απλά πόνος.

Αρχικό κείμενο: Alex Hutchinson