Αρκετοί θα θυμάστε τους Tarahumara, φαντάζομαι. Την σχεδόν θρυλική φυλή υπεραθλητών, όπως τους περιέγραψε το 2009 ο Christopher McDougall στο βιβλίο του Born to Run, οι οποίοι ζουν στα φαράγγια του βορειοδυτικού Μεξικού και διασχίζουν τρέχοντας απίστευτες αποστάσεις σε κακοτράχαλα εδάφη, χωρίς κόπο.
Επίσης, το Born to Run έκανε γνωστό στον ευρύτερο κόσμο τον Daniel Lieberman, ανθρωπολόγο και εξελικτικό βιολόγο του Harvard. Οι έρευνές του σχετικά με το πώς ο άνθρωπος εξελίχθηκε σε δρομέα, τον έκαναν να υποθέσει ότι ακόμη και σήμερα θα τρέχαμε καλύτερα ξυπόλητοι ή με minimal παπούτσια. Έτσι, οι “πολύχρωμες” ιστορίες των Tarahumara, μαζί με την επιστημονική αξιοπιστία του Lieberman, οδήγησαν στην τάση του minimalism και του barefoot μετά την κυκλοφορία του βιβλίου του McDougall.
Έκτοτε έχουν υπάρξει νέες επαναξιολογήσεις για την περίπτωση του “φυσικού τρεξίματος”. Προσφάτως, δημοσιεύτηκε ένα άρθρο στο περιοδικό του Current Anthropology του Chicago University, με τον τίτλο “Running in Tarahumara (Rarámuri) Culture: Persistence Hunting, Footracing, Dancing, Work, and the Fallacy of the Athletic Savage”, όπου μία ομάδα ανθρωπολόγων εξετάζει τους μύθους και τις παρανοήσεις σχετικά με την δρομική κουλτούρα των Tarahumara. Και ποιος είναι ο κύριος συγγραφέας; Ο Daniel Lieberman.
Στους επιστημονικούς κύκλους, ο Lieberman είναι γνωστός για μία δημοσίευσή του το 2004, μαζί με τον Dennis Bramble του University of Utah, όπου υποστήριζε πως το ανθρώπινο είδος εξελίχθηκε ώστε να τρέχει μεγάλες αποστάσεις. Εξηγούσε πως η ικανότητά μας στο κυνήγι μεγαλυτέρων ζώων, οδηγώντας τα στην εξάντληση μετά από ώρες, ή και ημέρες, “καταδίωξης”, προέκυψε (αλλά και προκάλεσε) από μία σειρά καθοριστικών προσαρμογών στο σώμα μας. Το ενδιαφέρον του Lieberman για όλο αυτό, ήταν ο λόγος που τον έστειλε στο Copper Canyon του Μεξικού, όπου οι ιστορίες για μία φυλή που κυνηγούσε ελάφια τρέχοντας, γοήτευε τους εξερευνητές και τους επιστήμονες εδώ και δύο αιώνες.
Ο Lieberman “στρατολόγησε” μία ενδιαφέρουσα ομάδα για το ταξίδι του. Εκτός των Nicholas Holowka και Ian Wallace, πρώην φοιτητών του, περιελάμβανε τον Mickey Mahaffey, έναν Αμερικανό που είχε ζήσει με τους Tarahumara για περισσότερο από δύο δεκαετίες και μιλούσε τα Raramuri (την γλώσσα της φυλής), τον Silvino Cubesare Quimare, τοπικό αγρότη και δρομέα και τον Aaron Baggish, καρδιολόγο του Harvard και διεθνούς φήμης ειδικό στην άσκηση. Η ομάδα πήρε συνεντεύξεις από δέκα Tarahumara, από 50 έως 90 ετών, οι οποίοι συμμετείχαν στα κυνήγια ζώων όταν ήταν νεότεροι.
Το πλήρες κείμενο, μαζί με σχόλια ακαδημαίκών και άλλων ειδικών, είναι διαθέσιμο και αξίζει να διαβαστεί. Θα σταθούμε όμως ιδιαίτερα σε κάποια σημεία. Κατ’ αρχάς, η βασική ιδέα, μέσα από τα λόγια της ίδιας της ομάδας:
“Το τρέξιμο των Tarahumara, όπως και άλλες πτυχές της κουλτούρας τους, έχει πολύ συχνά παρερμηνευθεί και χαρακτηρισθεί ως “αθλητικός πρωτογονισμός”. Θα πρέπει όμως να αποβάλλουμε αυτή την αντίληψη. Το τρέξιμο είναι σημαντικό για την κουλτούρα τους και κάποιοι από αυτούς συγκαταλέγονται στους καλύτερους δρομείς μεγάλων αποστάσεων παγκοσμίως. Είναι όμως λανθασμένο να τους περιγράφουμε με γραφικό τρόπο ως μία “κρυμμένη φυλή υπεραθλητών”, που τρέχουν μεγάλες αποστάσεις γιατί παραμένουν αμόλυντοι από τον δυτικό πολιτισμό. Όπως και οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό τους, έτσι και το τρέξιμο πρέπει να κατανοηθεί στο ευρύτερο κοινωνικό, οικονομικό, πνευματικό και οικολογικό πλαίσιο.”
Αγώνες τρεξίματος ως προσομείωση του κυνηγιού
Σε αντίθεση με τους τυπικούς αγώνες υπεραποστάσεων, αυτοί των Tarahumara αποτελούν εκδηλώσεις μεταξύ χωριών. Περιλαμβάνουν παιχνίδια με ξύλινη μπάλα ή στεφάνια, τα οποία προωθούν τρέχοντας σε γύρους των 5 χιλιομέτρων. Το παιχνίδι μπορεί να διαρκέσει από μερικές ώρες έως και ημέρες, με πολλά μέλη της κοινότητας να συμμετέχουν ανά διαστήματα, κρατώντας παρέα στους διαγωνιζομένους.
Το να είσαι καλός δρομέας σού προσδίδει ένα κοινωνικό στάτους ανάμεσα στην κοινότητα, δεν είναι όμως αυτό το βασικό ζητούμενο. Ο Lieberman και οι συνεργάτες του σημειώνουν ότι οι αγώνες αυτοί αποτελούν μία καλή προπόνηση, ώστε να είναι έτοιμοι οι Tarahumara για την περίοδο του κυνηγιού. Ή ακόμη, για να δουν ποιους θα επιλέξουν να στείλουν. Όπως λένε μάλιστα οι γηραιότεροι της φυλής, οι δρομείς μαθαίνουν μόλις το προηγούμενο βράδυ αν θα πάνε για αγώνα-παιχνίδι ή πραγματικό κυνήγι. Αυτά τα δύο είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένα.
Το μυστικό των Tarahumara
Προφανώς και δεν υπάρχει κάποιο μυστικό. Στην πραγματικότητα, οι συγγραφείς τονίζουν πως ανάλογες παραδόσεις έχουν υπάρξει και στην Αμερική ή και τον υπόλοιπο κόσμο. Για παράδειγμα, ο Roger Williams, o ιδρυτής του Rhode Island, περιέγραφε τα δρομικά κατορθώματα των ντόπιων Ινδιάνων Narragansett το 1643: “Ξέρω πολλούς που τρέχουν 100 μίλια σε μία καλοκαιρινή ημέρα”. Απ’ την άλλη, το Copper Canyon είναι τόσο απομονωμένο, που όλες αυτές οι παραδόσεις διατηρήθηκαν για πολύ περισσότερο.
Αυτό δεν σημαίνει πως οι Tarahumara, ή οποιοσδήποτε άλλος, είναι γεννημένοι για να τρέχουν 100 μίλια με ευκολία. “Είναι εξίσου δύσκολο για αυτούς όσο και για τους δυτικούς υπερμαραθωνοδρόμους”, λένε οι συγγραφείς. “Υποφέρουν και αυτοί από τραυματισμούς, κράμπες, ναυτία και άλλα προβλήματα, όταν τρέχουν τέτοιες μεγάλες αποστάσεις”. Άλλωστε, μόνο ένα μικρό ποσοστό του πληθυσμού είναι αυτό που συμμετέχει στους αγώνες, με τους υπολοίπους να μπαίνουν για λίγους μονο γύρους.
Δεν υπάρχει κάποιο μυστικό συστατικό σε όλα αυτά. Μία αρχαία διατροφή, τα περίφημα σανδάλια τους, o σκληρός τρόπος διαβίωσής τους, η έλλειψη καλωδιακής τηλεόρασης ή κάποια ιδιαίτερη ανοχή στον πόνο, που θα έκαναν πιο εύκολο το να τρέχεις τόσα χιλιόμετρα. Οι ερευνητές αναφέρονται και στους παλιούς μύθους για τα φυλετικά στερεότυπα, τα οποία έχουν αγγίξει και τους Tarahumara. Π.χ. η εφημερίδα New York World το 1926 περιέγραφε την περίπτωση δύο Tarahumara που διήνυσαν 100 χιλιόμετρα σε λιγότερο από 10 ώρες, χωρίς κανένα σημάδι κόπωσης, μία απόσταση που θα εξαντλούσε ακόμη και άλογο. Πρόκειται όμως απλά για μύθο. Το τρέξιμο υπεραποστάσεων είναι δύσκολο ακόμη και για αυτούς, έχοντας να αντιμετωπίσουν τις ίδιες προκλήσεις με εμάς.
Η μεγάλη εικόνα
Αν λοιπόν οι Tarahumara δεν έχουν κάποιο ξεχωριστό πλεονέκτημα έναντι των άλλων δρομέων, τότε πώς κάποιοι από αυτούς έχουν τέτοιες ικανότητες; Οι συγγραφείς καταλήγουν πως “οι ικανότητές τους προκύπτουν από την σκληρή δουλειά, τον ενεργητικό τρόπο ζωής, την αποφασιστικότητα αλλά και τις κοινωνικές αξίες με τι οποίες περιβάλλουν το τρέξιμο”.
Το τελευταίο σημείο είναι ίσως αυτό που πρέπει να σταθούμε: τρέχουν διότι είναι σημαντικό για αυτούς. Υπάρχουν κάποια πολύ όμορφα σημεία μέσα στο άρθρο, όπου οι ηλικιωμένοι Tarahumara “παρομοιάζουν την προσπάθεια να οδηγήσεις την μπάλα τρέχοντας, για δεκάδες μίλια, με το πολύπολοκο και χαοτικό ταξίδι της ζωής”. Αποτελεί γι’ αυτούς ένα είδος ενδοσκόπησης αλλά και κοινωνικών δεσμών μέσα στις κοινότητές τους. “Πολλά από αυτά τα στοιχεία άλλωστε, βλέπουμε ότι αρχίζουν να αναπτύσσονται και στους μαραθωνίους μεγάλων πόλεων, οι οποίοι αποκτούν χαρακτήρα γιορτής αλλά και πιο ευγενείς σκοπούς, όπως η συγκέντρωση χρημάτων για φιλανθρωπίες”, καταλήγει το άρθρο.
Με λίγα λόγια, οι ικανότητες των Tarahumara δεν έχουν να κάνουν με τα παπούτσια. Οι κοινωνίες γίνονται καλές στις αξίες που πρεσβεύουν και οι Tarahumara απλά αντικατοπτρίζουν αυτή την αλήθεια στον τρόπο ζωής τους. Και σίγουρα δεν κρύβουν εξωτικές υπερδυνάμεις ως δρομείς.
Κείμενο: Alex Hutchinson
tazi
Ολιστικο τρεξιμο!!