Στις 19 Μαρτίου 2020, μέσα στο ξέσπασμα της πανδημίας, η Καναδή μαραθωνοδρόμος Malindi Elmore μπήκε στο εργομετρικό κέντρο του πανεπιστημίου British Columbia’s Okanagan, στην Kelowna, κρατώντας δύο ζευγάρια πολύ ακριβών παπουτσιών. Δύο μήνες πριν, η 39χρονη μητέρα δύο παιδιών είχε τερματίσει τρίτη στον Houston Marathon με 2:24:50, κάνοντας ρεκόρ Καναδά, ενώ συγχρόνως έπιασε και το όριο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες, μόλις στην δεύτερη προσπάθειά της στην απόσταση αυτή. Οι πόρτες είχαν πλέον ανοίξει για την Elmore. Η επιλογή χορηγού όμως, ήταν κάτι περισσότερο από απλά οικονομική υπόθεση σε μία χρονιά σαν το 2020.
Όταν το 2017 η Nike λάνσαρε το Vaporfly 4%, ένα μοντέλο με σόλα από παχύ super foam και μία ενσωματωμένη πλάκα από ανθρακονήματα, προσέθεσε ένα επιπλέον άγχος στους επαγγελματίες δρομείς. Όπως υποδηλώνει το όνομά του (και έχοντας επιβεβαιωθεί και εργαστηριακά), το original Vaporfly μείωνε την ενεργειακή κατανάλωση σε δεδομένο ρυθμό κατά 4% μέσο όρο, συγκρινόμενο με τα πιο “γρήγορα” παραδοσιακά αγωνιστικά μοντέλα. Αυτό μεταφράζεται σε μία αύξηση της ταχύτητας περίπου 2% – 3%. Το να αγωνίζεσαι φορώντας οτιδήποτε άλλο λοιπόν, έμοιαζε σα να παραχωρείς ένα σημαντικό πλεονέκτημα στους αντιπάλους σου από την εκκίνηση. Είχαμε πάρα πολλές φωτογραφίες μέσα στο 2018 και 2019, όπου αθλητές άλλων εταιρειών καμουφλάριζαν τα Vaporfly που φορούσαν, στην προσπάθειά τους να παραμείνουν ανταγωνιστικοί. Φυσικά, τα συμβόλαιά τους δεν επέτρεπαν κάτι τέτοιο και μάλιστα υπάρχουν φήμες πως κάποιες συνεργασίες ακυρώθηκαν, βάσει αυτών των φωτογραφιών.
Οι εταιρείες κατάλαβαν ότι η World Athletics (πρώην IAAF) δεν επρόκειτο να κάνει κάτι δραστικό για όλο αυτό. Ως εκ τούτου, δεν είχαν άλλη επιλογή από το να ακολουθήσουν τη νέα εποχή και να φτιάξουν το δικό τους super shoe. Στα τέλη του 2019, σχεδόν όλοι οι κορυφαίοι κατασκευαστές είχαν ανακοινώσει ότι έρχεται η απάντησή τους στο Vaporfly. Κάποια από αυτά ήταν απλά αντιγραφές του πρωτοτύπου, στον βαθμό που επέτρεπαν οι πατέντες της Nike. Κάποια άλλα έμοιαζαν μάλλον “προχειροδουλειές”, έχοντας απλά τοποθετήσει μία carbon plate ανάμεσα στον αφρό, μόνο και μόνο για να πουν ότι είναι εκεί.
Η Saucony έδειχνε ότι έκανε ίσως την πιο σοβαρή δουλειά με το Endorphin Pro, δουλεύοντας επάνω στο feedback από τον Jared Ward και τους άλλους αθλητές της. Εν τούτοις, οι πραγματικές δυνατότητες του μοντέλου, σε σχέση με το πρώτο Vaporfly 4% και τους διαδόχους του (Next% και Alphafly), παρέμεναν άγνωστες, καθώς καμμία εταιρεία δεν είχε δημοσιεύσει εργαστηριακά στοιχεία και δεδομένα.
Η Elmore βρισκόταν σε δίλημμα. Ως αθλήτρια του στίβου, αντιπροσώπευσε τον Καναδά στα 1500m στους ΟΑ του 2004 αλλά μετά έχασε αυτούς του 2008 και 2012. Το 2008 ήταν παγκοσμίως η γρηγορότερη δρομέας μιλίου από αυτές που δεν συμμετείχαν, λόγω των πολύ αυστηρών κριτηρίων πρόκρισης του Καναδά. Μετά το 2012 αποσύρθηκε από τον στίβο και ασχολήθηκε με το τρίαθλο, περισσότερο για διασκέδαση, ενώ συγχρόνως δημιουργούσε και οικογένεια. Άρχισε να προπονεί, τόσο διαδικτυακά όσο και στο τοπικό club. Συμμετείχε σε δύο Ironman, τρέχοντας το μαραθώνιο σε λιγότερο από 3h, χωρίς σοβαρή προπόνηση μάλιστα. Το φθινόπωρο του 2018, έχοντας πλέον δύο παιδιά και έλλειψη χρόνου για να προπονείται σε τρία διαφορετικά αθλήματα, έστρεψε το βλέμμα της ξανά στο τρέξιμο. Με τον άνδρα της, τον πρώην 1500άρη Graham Hood, να την προπονεί, αποφάσισε να τρέξει μαραθώνιο. 4 μήνες μετά, (και μόλις 7 μήνες από την γέννηση του δευτέρου παιδιού της) έτρεξε τον Houston Marathon 2019 σε 2:32:10, φορώντας τα Nike Vaporfly.
Τότε ήταν που τα πράγματα σοβάρεψαν. Με του Ολυμπιακούς του Τόκιο στον ορίζοντα, ήθελε να εξαντλήσει όλες της τις πιθανότητες για να πιάσει το όριο πρόκρισης του 2:29:30. Τελικά τα κατάφερε στο μαραθώνιο του Houston την φετινή άνοιξη, με επίδοση 2:24:50, φορώντας ένα ζευγάρι Vaporfly Next% που είχε αγοράσει μόνη της. Παρ’ όλα αυτά, είχε τις αμφιβολίες της… “Δε νομίζω ότι η Nike έχει κάνει αρκετά πράγματα σε θέματα όπως το doping, τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά και άλλα κοινωνικά ζητήματα. Οπότε αμφιταλαντευόμουν, καθώς ήθελα να τρέχω με το γρηγορότερο παπούτσι αλλά δεν ήθελα να υποστηρίζω οικονομικά την εταιρεία”, λέει η Elmore. Έτσι, αποφάσισε να μπει στο εργομετρικό κέντρο και να διαπιστώσει το χάντικαπ που θα υπήρχε, αν επέλεγε κάποιο διαφορετικό μοντέλο.
Εν τω μεταξύ, το ρεκόρ Καναδά που σημείωσε, τράβηξε την προσοχή. Η νέα γενική διευθύντρια της Saucony Καναδά, Nicole McCasey, παρακολουθούσε την επιστροφή της Elmore στους αγώνες, όπως και την επιρροή της ως προπονήτρια και πρέσβειρα του αθλήματος. “Είναι ένας πολύ ενδιαφέρον συνδυασμός: μία μητέρα δύο μικρών αγοριών, με ενεργή συμμετοχή στην κοινότητα που ζει και μεγάλους αγωνιστικούς στόχους”, λέει η McCasey. Από την άλλη, στην Elmore άρεσε το γεγονός ότι η Saucony είχε πολλές γυναίκες σε υψηλές διοικητικές θέσεις, συμπεριλαμβανομένης της McCasey. Έτσι λοιπόν, η εταιρεία τής έστειλε ένα ζευγάρι Endorphin Pro να δοκιμάσει.
Η φήμη του Vaporfly βασίζεται στην επίδρασή του στην δρομική οικονομία, δηλαδή μία παράμετρο που δείχνει πόση ενέργεια καταναλώνεις για να διατηρήσεις ένα συγκεκριμένο ρυθμό. Στο εργαστήριο, μπορεί να μετρηθεί η ενέργεια αυτή, βάσει του οξυγόνου που καταναλώνεις. Η δρομική οικονομία μετριέται σε ml οξυγόνου ανά χιλιόμετρο ανά κιλό βάρους σώματος. Αν μετρηθείς κάτω από 200 ml/Km/Kg, είσαι αρκετά ικανός δρομέας. Αλλά όποια κι αν είναι η τιμή, αν μπορείς να την βελτιώσεις κατά 4%, απλά αλλάζοντας παπούτσια, τότε αυτό είναι πολύ μεγάλη υπόθεση.
Κατόπιν συζητήσεως με τον Trent Stellingwerff, διακεκριμένου εργοφυσιολόγου στο Canadian Sport Institute Pacific, η Elmore κανόνισε ένα τεστ δύο ημερών, υπό την επίβλεψη του εργοφυσιολόγου John Sasso στο UBC Okanagan. Είχε μαζί της ένα ζευγάρι Endorphin Pro και ένα Vaporfly Next%. Έτρεξε μία σειρά από διαδοχικά στάδια στον διάδρομο, ξεκινώντας από τα 14km/hr (ρυθμός για 3:00 μαραθώνιο) και καταλήγοντας στα 17.6km/hr (ρυθμός για 2:24 μαραθώνιο). Καθ’ όλη την διάρκεια του τεστ, ανέπνεε μέσω μίας μάσκας για να μετράται η κατανάλωση οξυγόνου. Την πρώτη ημέρα, έκανε το τεστ με τα Saucony και μετά με τα Nike. Το επανέλαβε την επομένη, αυτή την φορά όμως με ανάποδη σειρά, ώστε να εξασφαλιστεί ότι τα αποτελέσματα δεν επηρεάστηκαν από την πιθανή κόπωση.
Η McCasey γνώριζε για το τεστ. “Είναι λογικό να έχουμε μία νευρικότητα, όταν το κορυφαίο μας προιόν, το Endorphin Pro, αναμετράται με τον ανταγωνισμό από ανεξαρτήτους ερευνητές”, παραδέχεται η McCasey. Παρότι κανείς δεν έχει παρουσιάσει κάποια εργαστηριακά νούμερα έως τώρα – μετά τις μετρήσεις του 4% – οι φήμες λένε ότι το Next% βρέθηκε 1% – 2% καλύτερο του original. Κι αυτό είναι ένα ιδιαίτερα υψηλό σημείο αναφοράς για το μοντέλο της Saucony.
Ας δούμε λοιπόν τι έδειξε ο μέσος όρος των μετρήσεων αυτές τις δύο ημέρες, ακολουθώντας ένα πρωτόκολλο για 2:24 μαραθώνιο:
Όπως βλέπουμε, οι τιμές είναι σχεδόν ίδιες: 181.4 ml/kg/km με τα Vaporfly Next% και 180.5 ml/kg/km με τα Endorphin Pro. Για να μη μπερδευτεί κανείς, όσο μικρότερο το νούμερο, τόσο το καλύτερο, αφού σημαίνει ότι καταναλώνεις λιγότερη ενέργεια για να διατηρήσεις τον ίδιο ρυθμό. Στην περίπτωση αυτή όμως, η 0.5% διαφορά είναι πολύ μικρότερη από την “ελάχιστη αξιοσημείωτη διαφορά” (Smallest Worthwhile Change), μία στατιστική μέτρηση σχετικά με τις διαφορές στην δρομική οικονομία μεταξύ των δρομέων. Είναι επίσης μικρότερη κι από το “τυπικό λάθος”, μία ένδειξη που αφορά τις αποκλίσεις στην δρομική οικονομία, όταν μετράται ο ίδιος αθλητής αλλά σε, έστω και λίγο, διαφορετικές συνθήκες. Οπότε, το Endorphin είναι οριακά αποδοτικότερο σα νούμερο, στατιστικά όμως υπήρξε ισοπαλία.
Αυτή ήταν μία μεγάλη έκπληξη, δε μπορούμε όμως να γενικεύσουμε το συμπέρασμα από τα αποτελέσματα της Elmore, μιας κι ο καθένας ανταποκρίνεται διαφορετικά σε κάθε παπούτσι. Ο Jos Hermens, ατζέντης των Eliud Kipchoge και Kenenisa Bekele, είπε ότι ο Κενυάτης είχε σημαντικό όφελος από τα πρώτα Vaporfly, ενώ ο Αιθίοπας όχι και τόσο. Για παράδειγμα, μία σχετική έρευνα έδειξε βελτίωση στην δρομική οικονομία που κυμαινόταν από 1.7% έως και 7.2%, με τα Vaporfly. Μπορούμε λοιπόν να υποθέσουμε ότι η Elmore ανταποκρίνεται πολύ καλά στα Endorphin και όχι τόσο στα Next%. Ή ότι η Καναδή δεν ανταποκρίνεται σε κανένα και οι μετρήσεις είναι οι τυπικές της. Χωρίς περισσότερα δείγματα, δε μπορούμε να καταλήξουμε σε γενικότερα συμπεράσματα με σιγουριά.
Για την Elmore τα πράγματα ήταν ξεκάθαρα. Αυτή και η ομάδα της, είχαν επίγνωση των ορίων του πρωτοκόλλου που ακολουθήθηκε: ένα σύντομο τρέξιμο στον διάδρομο, αντί ενός μεγάλου κι εξαντλητικού στην άσφαλτο, για παράδειγμα. Ήταν όμως αρκετό για να αποφασίσει: στις 17/11, αν και η πανδημία καθυστέρησε τις διαδικασίες, ανακοίνωσε πως υπέγραψε συμβόλαιο με την Saucony.
Καθώς το έτος τελειώνει, με τα συμβόλαια να αρχίζουν ή να λήγουν, κι άλλοι δρομείς θα κληθούν να πάρουν ανάλογες αποφάσεις. Θα ακολουθήσουν άραγε το παράδειγμα της Elmore και θα κάνουν εργομετρικό έλεγχο; Ο Stellingwerff είπε ότι αυτό συμβαίνει ήδη, αν και δε μπορεί να αποκαλύψει ονόματα.
Για την Malindi Elmore η διαδικασία δούλεψε. Και υπήρξε και ένα επιπλέον bonus μέσα από το τεστ: ανακάλυψε ότι, παρά τη μακρά καριέρα της στις μεσαίες αποστάσεις, τελικά μπορεί να ήταν γεννημένη για το μαραθώνιο. Η δρομική της οικονομία (180 ml/kg/km) σε ρυθμό 3:25, την κατατάσσει στις elite δρομείς. Σε ρυθμό 3:45 μάλιστα, ο οποίος είναι συνήθως σημείο αναφοράς, ήταν ακόμη καλύτερη: 168.4 ml/kg/km. Για να καταλάβετε, είναι συγκρίσιμο με τα 165 ml/kg/km στο 3:45 της Paula Radcliffe, πρώην κατόχου του παγκοσμίου ρεκόρ (στην προ Vaporfly εποχή, βέβαια), το οποίο αποτελεί την καλύτερη καταγεγραμμένη μέτρηση για elite γυναίκες και από τις καλύτερες ακόμη και στους άνδρες.
H Elmore δεν βιάζεται παρ’ όλα αυτά. Ακόμη προσπαθεί να βρει τον επόμενο αγώνα της – ίσως ένας ημιμαραθώνιος τον Ιανουάριο ως προετοιμασία για έναν ανοιξιάτικο μαραθώνιο – υπολογίζοντας τους ταξιδιωτικούς περιορισμούς και προσπαθώντας να ισορροπήσει τις απαιτήσεις της καραντίνας στο οικογενειακό περιβάλλον της. Και παρόλο που αρχικά δίσταζε να αποκαλύψει τα αποτελέσματα του πειράματος με τα δύο παπούτσια, λόγω της πίεσης που πιθανώς θα ακολουθούσε, τελικά άλλαξε γνώμη. “Το ότι τα παπούτσια μου λένε πως μπορώ να τρέξω γρήγορα, δεν σημαίνει ότι θα το κάνω. Πρέπει να το επιβεβαιώσω.”, παραδέχεται η 39χρονη Malindi. “Πιστεύω ότι όσο ωριμάζω, μπορώ να διώξω αυτές τις σκέψεις και να επικεντρωθώ σε αυτά που πραγματικά παίζουν ρόλο: σκληρή προπόνηση, σταθερότητα, αποκατάσταση και απόδοση.”
Γνωρίζει επίσης ότι η τεχνολογική πρόοδος δεν σταματάει. Είναι με μία εταιρεία που νοιώθει καλά και ένα παπούτσι που την κάνει μία από τις αποδοτικότερες δρομείς στην ιστορία. Τι θα γίνει όμως αν κάποια στιγμή υπάρξει ένα άλλο, ακόμη πιο οικονομικό μοντέλο; “Αν ποτέ γίνει αυτό”, απαντάει η Elmore “σας παρακαλώ, μη μου το πείτε!”
Αρχικό κείμενο: Alex Hutchinson