Σε αυτή τη μεγάλη γιορτή αθλητισμού και πολιτισμού, σε αυτή τη διαδρομή όπου το παρελθόν συναντάει το παρόν, βρίσκονται μαζί χιλιάδες δρομείς και θεατές από κάθε γωνιά του πλανήτη για να ζήσουν μια μοναδική, αξέχαστη εμπειρία ζωής.
Είναι αδύνατο να γνωρίζουμε αν τελικά εκπληρώθηκαν οι προσδοκίες του καθενός ξεχωριστά.
Οι εικόνες όμως, έχουν τη δική τους δύναμη.
Χρώματα, στιγμές, πανηγυρισμοί, κούραση, ιδρώτας, εξάντληση, δάκρυα, νικητές και νικημένοι, χωρίς κανέναν ηττημένο. Όλα σε μια μεγάλη εικόνα, μια εικόνα συναισθημάτων. Που για άλλη μια φορά, από όποια πλευρά και με όποια προκατάληψη κι αν την δεις, δεν μπορείς παρά κι εσύ να νιώσεις μέρος της.
Είναι η μαγεία αυτού του μοναδικού αγωνίσματος ; Η αίσθηση της αγνότητας της συλλογικότητας; Ή η αποκάλυψη κάτι πιο βαθύτερου; Ποιoς μπορεί να πει ;
Το βέβαιο είναι πως ό,τι κι αν είναι, δημιουργεί έναν μοναδικό δεσμό που μας κάνει όλους μας να επιθυμούμε να επιστρέψουμε, να συνεχίσουμε να είμαστε μέρη του, όπως κι αν το εννοούμε, ο καθένας μας ξεχωριστά, αυτό.
Ίσως έτσι λίγη σημασία έχει αν γνωρίζουμε πως όλα ξεκίνησαν, την ιστορική εξέλιξη, τι σημαίνει αυτός ο αριθμός 37ος, αν πιστεύουμε εμείς ότι αυτός ο μαραθώνιος γίνεται από την αρχαιότητα ή κάποιος άλλος από το 1896 ή πάλι αν συμμετέχουμε στον μαραθώνιο ή σε κάποια μικρότερη απόσταση, αν γνωρίζουμε τους νικητές ή τη θέση αυτού του αγώνα στα σύγχρονα αθλητικά δρώμενα.
Από μια άλλη σκοπιά όμως, είτε με τον έναν είτε με τον άλλον τρόπο, εμείς, χωρίς ιδιότητα, χωρίς εθνότητα, είμαστε και οι κληρονόμοι και οι συνεχιστές αυτής της ιστορίας. Κι από αυτή τη σκοπιά η γνώση της ιστορίας, μας δίνει τη δυνατότητα να εκτιμήσουμε και την αξία και το μέλλον. Το λιγότερο ; Μας δίνει τη δυνατότητα να μιλήσουμε. Να μιλήσουμε για αυτόν το δεσμό που μας ενώνει.
Το 1896 το Στάδιο φιλοξένησε τους πρώτους διεθνείς ολυμπιακούς αγώνες και η ανοικοδόμησή του ξεκίνησε δύο χρόνια νωρίτερα. Ωστόσο, η ιστορία του ξεκινάει από τον 4ο αιώνα π.Χ. Τότε ο χώρος του αρχαίου σταδίου ήταν μια φυσική κοιλότητα του εδάφους ανάμεσα σε δύο υψώματα γύρω από τον ποταμό Ιλισό και τους λόφους Άγρα και Αρδηττό. Αυτό μπορούμε να το δούμε και στη φωτογραφία του 1880 πριν γίνει η διαμόρφωση του σύγχρονου Σταδίου και αποκτήσει μαρμάρινες κερκίδες…. Το 329 π.Χ., επί Λυκούργου, το στάδιο ορθομαρμαρώθηκε, καθώς μέχρι τότε τα καθίσματα ήταν ξύλινα. Το 140 μ.Χ. επί Ηρώδη του Αττικού έγινε μια μεγάλης κλίμακας ανακαίνιση καθώς και αύξηση της χωρητικότητάς του στις 50.000 θέσεις. Σε άγνωστους χρόνους του Μεσαίωνα είχε απογυμνωθεί τελείως από τα μάρμαρά του, όπως και τα πλείστα αρχαία κτίρια της Αθήνας.
Το 1895 και προκειμένου το επόμενο έτος να γίνουν οι προβλεπόμενοι Ολυμπιακοί αγώνες αποφασίσθηκε η μερική αναμαρμάρωση του Σταδίου επί σχεδίων που είχαν εκπονήσει οι Αναστάσιος Μεταξάς και Ερνέστος Τσίλλερ. Όμως δεν υπήρχαν χρήματα για την αναμαρμάρωση. Όταν ο δήμαρχος της Αθήνας ρώτησε ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο, ή απάντηση ήταν ο Αβέρωφ…. ο εθνικός ευεργέτης. Όμως επειδή ο χρόνος δεν επαρκούσε μέχρι το 1896, ολοκληρώθηκε η περί τη σφενδόνη μαρμάρωση των κερκίδων καθώς και όλων των πρώτων τουλάχιστον σειρών από του στίβου. Τότε και ανεγέρθηκε ο ανδριάντας του Γ. Αβέρωφ προ του σταδίου (που σήμερα φέρεται δεξιά της εισόδου), έργο του γλύπτη Γεώργιου Βρούτου, ενώ το ίδιο το οικοδόμημα λάμβανε την προσωνυμία «καλλιμάρμαρο». Στα επόμενα έτη συνεχίσθηκαν οι εργασίες της μαρμάρωσης όλου του σταδίου οι οποίες και ολοκληρώθηκαν το 1900.
Το λευκό μάρμαρο μόλις έχει φθάσει σε μεγάλους όγκους από τα λατομεία της Πεντέλης και περιμένει τους εργάτες να πιάσουν δουλειά. Το χωμάτινο εργοτάξιο της φωτογραφίας σε λίγο δεν θα υπάρχει και στη θέση θα έχει οικοδομηθεί ένα λαμπρό μνημείο. Το «Καλλιμάρμαρο»….
Στις 6 Απριλίου του 1896, έγινε η έναρξη των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων στο Καλλιμάρμαρο στάδιο της Αθήνας! Η νεώτερη αναμόρφωση του σταδίου έγινε όταν το 1894 αποφασίστηκε η τέλεση των πρώτων διεθνών σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα. Η Επιτροπή Ολυμπιακών Αγώνων προγραμμάτισε την αναμαρμάρωση του αρχαίου Σταδίου με δωρεά από τον Γεώργιο Αβέρωφ, ύψους 1.000.000 δραχμών. Τότε βγήκε ή φράση: ποιος θα πληρώσει το μάρμαρο. Το σχέδιο ανακατασκευής ανατέθηκε στον Αναστάσιο Μεταξά, ο οποίος ακολούθησε «πιστά» το σχέδιο του αρχαίου μνημείου του Ηρώδη. Χρησιμοποιήθηκε λευκό πεντελικό μάρμαρο, στο οποίο οφείλει και την ονομασία «Καλλιμάρμαρο» και η χωρητικότητα του ξεπερνούσε τους 60.000 θεατές….
Στοά Παναθηναϊκού Σταδίου «η τρύπα της μοίρας». Αυτό που κάποτε οι Αθηναίοι ονόμαζαν «Καμαρότρυπα» είναι μια θολωτή στοά στην ανατολική πλευρά του ημικυκλίου του Παναθηναϊκού Σταδίου που σήμερα οδηγεί στο Μουσείο των Ολυμπιακών Αγώνων και στα αποδυτήρια των αθλητών τα οποία βρίσκονται πλάι στην οδό Αρχιμήδους. Στην αρχαιότητα, από αυτό το υπόγειο πέρασμα έμπαιναν στο στάδιο τα ζώα που προορίζονταν για θυσία αλλά και οι διαγωνιζόμενοι αθλητές και οι κριτές, ανάλογα με το αν το στάδιο χρησίμευε για πομπές προς τιμήν των θεών ή για τέλεση αγωνισμάτων. Κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, από κει εισέρχονταν τα ζώα και οι μονομάχοι που πρωταγωνιστούσαν στα βάρβαρα θεάματα, τους αιματηρούς διαγωνισμούς και τις θηριομαχίες. Τα επόμενα χρόνια ήταν ο ιδιωτικός δρόμος απ’ όπου έμπαιναν στο στάδιο οι άρχοντες των αγώνων, οι ειρηνοδίκες και οι ιερείς, μόλις τακτοποιούνταν στις θέσεις τους οι θεατές. Ωστόσο, μόλις ο Θεοδόσιος Α’ απαγόρευσε να γίνονται στο στάδιο αγώνες, το Καλλιμάρμαρο καταστράφηκε ολοσχερώς κι έχασε τη μαρμάρινη επένδυσή του (που χρησιμοποιήθηκε για κατασκευαστούν νεότερα κτίρια). Σταδιακά επιχωματώθηκε αφήνοντας ένα κενό ανάμεσα σε δύο λόφους, μέχρι που ο Γερμανός αρχιτέκτονας ERNST ZILLER άρχισε τις ανασκαφές το 1869. Τότε ξεκίνησε η αποκατάσταση του σταδίου και αποκαλύφθηκε και το στόμιο της «σπηλιάς», μιας διαμπερούς στοάς με μήκος 57 μέτρα και πλάτος 4.
Η τρύπα της μοίρας (είσοδος) το 1895 (πριν κατασκευαστεί το σημερινό στάδιο) Κατά τη διάρκεια των χρόνων που μεσολάβησαν από τη ρωμαϊκή περίοδο μέχρι και τις ανασκαφές του ZILLER, η πρωταρχική χρήση της σήραγγας ξεχάστηκε και ο χώρος συνδέθηκε με δεισιδαιμονίες κάθε είδους. Οι Αθηναίοι πίστεψαν ότι εκεί εισέβαλαν και εγκαταστάθηκαν οι τρεις Μοίρες και άλλα πλάσματα του υπερφυσικού βασιλείου και για χρόνια γίνονταν εκεί τα «μαντολόγια», μαγικές τελετουργίες και προσφορές κυρίως από γυναίκες, για να έχουν τη βοήθεια των αόρατων δυνάμεων. Ο Ερνέστος Τσίλλερ έκανε την πρώτη ανασκαφή (1869-1870) αποκαλύπτοντας μεταξύ άλλων και ένα αμφιθέατρο της Ρωμαϊκής Εποχής όπου ελάμβαναν χώρα μονομαχίες, θηριομαχίες και άλλα θεάματα. Η υπόγεια σήραγγα ονομάστηκε «Τρύπα της Μοίρας», «Καμαρότρυπα» αλλά και «Τρύπιο Λιθάρι» και μέσα στα βαθιά μεσάνυχτα συναθροίζονταν εκεί γερόντισσες των Αθηνών, οι «μάγισσες», για να εξασκήσουν την απόκρυφη τέχνη τους. Αφού επικαλούνταν τις Μοίρες και ζητούσαν να έχει μια γυναίκα ευτυχισμένο γάμο, να επιστρέψει ο σύζυγός της, να καταφέρει να κάνει ένα παιδί ή να είναι υγιές αυτό που έχει, άφηναν αφιερώματα για να εξευμενίσουν τα πονηρά πνεύματα: τεμάχια από ράκη διαφόρων χρωμάτων, σπασμένα γυαλιά, αλεύρι, μέλι, αμύγδαλα, ξερά μπιζέλια, νομίσματα δεμένα με κόκκινη κλωστή μέσα σε κεντημένα μαντίλια. Ο Ιταλός ζωγράφος SIMONE POMARDI που περιηγήθηκε στην Ελλάδα μαζί με τον Άγγλο EDWARD DODWELL από το 1804 μέχρι το 1806 αναφέρει ότι : «οι παρευρισκόμενες, χωρίς φόβο, έκαναν τις κατάλληλες προσφορές και ύστερα έστηναν χορό γυμνές, πιασμένες χέρι-χέρι γύρω από μία μεγάλη φωτιά που φώτιζε το μεγαλύτερο μέρος της σπηλιάς. Προς διαφύλαξη της μυστικότητας της ιεροπραξίας, οι δύο είσοδοι της σπηλιάς φυλάσσονταν από δύο ηλικιωμένα μέλη της ομάδας, τα οποία ειδοποιούσαν στην περίπτωση που εμφανιζόταν κάποιος περαστικός» Παρά τις συνεχείς ανακατασκευές του σταδίου, η συγκεκριμένη στοά είναι το μοναδικό κομμάτι του αρχαίου σταδίου που διατηρείται μέχρι σήμερα. ‘Ηταν διακοσμημένο από μαρμάρινα και χρυσά αγάλματα και δωρικούς κίονες….
Η είσοδος του Παναθηναϊκού Σταδίου με τα προπύλαια, τον Ιλισό και το Πανόραμα Θων. Το Πανόραμα ανεγέρθηκε το 1895 και κατεδαφίστηκε το 1921. Εξυπηρετούσε ψυχαγωγικούς σκοπούς. Το όνομα του το είχε πάρει από τον αυλικό και επιχειρηματία Νικόλαο Θων. Φωτογραφία Alinari, συλλογή Roger-Viollet. Την εντόπισε η Λίζα Κουτσαπλή…
Τα Προπύλαια του Παναθηναϊκού Σταδίου (φωτογραφία) είχαν ανεγερθεί το 1906 ενόψει των Β’ Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων και κατόπιν επιθυμίας του ευεργέτη Γεωργίου Αβέρωφ. Είχε θέσει ως όρο να πραγματοποιηθεί ανασκαφή από αρχαιολόγους «προς ανεύρεσιν των ιχνών των Προπυλαίων και εξ αυτών οδηγούμενοι να διατυπώσωσι την γνώμην αυτών περί του οποία τινά δέον να είναι τα ανεργεθησόμενα νέα Προπύλαια». Τα θεμέλια εντοπίσθηκαν τον Οκτώβριο 1896 και ο Αλέξανδρος Αμπελάς, μέλος της Διαχειριστικής Επιτροπής του Κληροδοτήματος Αβέρωφ, επέμενε να γίνει σεβαστή η επιθυμία του. Η ανέγερσή τους καθυστέρησε μια δεκαετία, κυρίως λόγω των διαφωνιών των αρχαιολόγων, όπως ο Παναγιώτης Καββαδίας. Το σχέδιο, πιθανότατα του Αναστάσιου Μεταξά, παρουσίασε σύνθεση δεκαοκτώ κορινθιακών κιόνων σε διπλή σειρά (δέκα εμπρός και οκτώ πίσω) στο κύριο σώμα και δύο χαμηλότερες πτέρυγες με τέσσερις κορινθιακούς κίονες. Η εντύπωση που προκάλεσαν δίχασε το κοινό. Άλλοι θεωρούσαν πως εμπόδιζαν τη θέα προς το εσωτερικό του Σταδίου και άλλοι ότι ήταν μεγαλόπρεπα και αντάξια του συνόλου. Τα Προπύλαια επιβίωσαν περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες. Το 1947 βρίσκονταν σε κακά χάλια και άρχισαν οι διαμαρτυρίες. Η εικόνα ήταν ελεεινή. Η κορνίζα της αριστερής πλευράς είχε καταρρεύσει. Οι μεσαίες κολώνες της ίδιας πλευράς ήταν φαγωμένες. Στη δεξιά πλευρά η ακρινή κολώνα ήταν γκρεμισμένη στο πάνω τμήμα, ενώ κάτω χαμηλά είχε και άλλα γκρεμίσματα. Ο χαμηλός τοίχος είχε απογυμνωθεί από τους σοβάδες, ενώ οι μεγαλύτερες ζημιές σημειώνοντας στο κεντρικό της τμήμα. Ανεκδιήγητα χάλια. Εξάλλου, επρόκειτο για γύψινες κατασκευές και το 1951 η Επιτροπή αποφάσιζε την κατεδάφισή τους. Η κατεδάφισή τους ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο του 1952. Ταυτόχρονα ξεκίνησαν οι διαδικασίες για την προκήρυξη διαγωνισμού για την ευρύτερη διαμόρφωση της περιοχής μπροστά στο Στάδιο που είναι μια άλλη, μεγάλη ιστορία, συνδυασμένη με την επιχωμάτωση του Ιλισού.
Μια νέα μορφή αυτών των Προπύλαιων είδαμε το 1997 την περίοδο της τέλεσης του 6ου Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Στίβου της IAAF. Το Παναθηναϊκό Στάδιο , έχει –κατά τους διοργανωτές- μια νέα, επιβλητική πρόσοψη. Αυτό το δραματικό, προσωρινό κατασκεύασμα είχε με λεπτότητα διακοσμηθεί με κλασικές μορφές από το αέτωμα του Παρθενώνα. Στη τελετή έναρξης δώδεκα Έλληνες παλαίμαχοι αθλητές, «φορτωμένοι» με πολλές διακρίσεις στην καριέρα τους, έφεραν τη σημαία της Παγκόσμιας Ομοσπονδίας Στίβου και την Ελληνική, στο Παναθηναϊκό Στάδιο. Τη σημαία της IAAF έφεραν οι Δέσποινα Καφενίδου, Θανάσης Καλογιάννης, Γιώργος Βαμβακάς, Δήμος Μαγκλάρας, Χρήστος Πιερράκος και Γιώργος Τσακανίκας. Οσο για την ελληνική, την έφεραν οι Βασίλης Παπαγεωργόπουλος, Αννα Βερούλη, Βαγγέλης Δεπάστας, Σταύρος Τζιωρτζής, Σπήλιος Ζαχαρόπουλος και Γιώργος Παπαβασιλείου. Ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων και τελικά απομακρύνθηκε.
Στις 3 Αυγούστου 2017 η Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή ανακοίνωσε ότι οι επισκέπτες του Παναθηναϊκού σταδίου ξεπέρασαν το 1 εκατομμύριο, από τις 15 Απριλίου 2010, όταν με ευθύνη της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής άνοιξε ξανά τις πύλες του για το κοινό. Συνολικά το Καλλιμάρμαρο έχουν επισκεφθεί 1.031.723 επισκέπτες, εκ των οποίων οι 233.689 είναι μαθητές σχολείων. Οι αριθμοί αποδεικνύουν ότι το ιστορικό στάδιο, στο οποίο αναβίωσαν οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες το 1896, είναι από τους πλέον δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς της Αθήνας και δίνει την ευκαιρία στον επισκέπτη να γνωρίσει την ιστορία του, αλλά και τη συμβολή της Ελλάδας στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ο κάθε επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να περιηγηθεί στο χώρο και να χρησιμοποιήσει το αυτόματο σύστημα ξενάγησης που διατίθεται σε δέκα γλώσσες, ενώ όποιος το επιθυμεί μπορεί να επισκεφτεί την αίθουσα με όλες τις αφίσες και τις δάδες των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων. Έξω από το Καλλιμάρμαρο λειτουργεί και πωλητήριο με αναμνηστικά που θυμίζουν την ξεχωριστή εμπειρία της επίσκεψης στον χώρο. Ρεκόρ προσέλευσης επισκεπτών, καταγράφεται, για το 2018 στο Παναθηναϊκό Στάδιο, με 240.722 άτομα να περνούν τις πύλες του. Ενδεικτικό της αύξησης στη επισκεψιμότητα του Σταδίου είναι ότι το 2010 όταν άνοιξε για το κοινό από την Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή το σύνολο των επισκεπτών ήταν 20.580. Το Παναθηναϊκό Στάδιο αποτελεί σήμερα το Νο 3 τουριστικό προορισμό για Κινέζους και Ιάπωνες.
Μαραθώνιος, Μάχη του Μαραθώνα. Λεπτομέρεια ενός ανάγλυφου από μια ρωμαϊκή σαρκοφάγο, 2ου αιώνα π.Χ.
Η γέννηση ενός αθλήματος
Η αλήθεια είναι πως στην αρχαιότητα δεν υπήρχε άθλημα μαραθώνιου δρόμου, και μάλιστα ούτε καν υπήρχε απόσταση αγωνίσματος που να πλησιάζει αυτή του μαραθωνίου. Όταν οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες έγιναν πραγματικότητα, οι ιδρυτές και οι διοργανωτές έψαχναν ένα μεγάλο γεγονός, που να υπενθυμίζει την αρχαία δόξα της Ελλάδας. Η ιδέα της οργάνωσης του αγώνα του μαραθωνίου προήλθε από τον Γάλλο γλωσσολόγο και ελληνιστή Μισέλ Μπρεάλ (Michel Bréal), ο οποίος πρότεινε κατά την αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 στην Αθήνα «την επανάληψη του διάσημου εκείνου δρόμου που εξετέλεσε ο στρατιώτης του Μαραθώνος». (Σύμφωνα με την ιστορία, ο Μιλτιάδης αμέσως μετά την περίφημη εκείνη μάχη απέστειλε τον Φειδιππίδη, που θεωρούνταν ο ταχύτερος τότε ημεροδρόμος του αθηναϊκού στρατού, από το πεδίο του Μαραθώνα στην Αθήνα για να αναγγείλει τη νίκη κατά των Περσών. Λέγεται ότι έτρεξε όλη την απόσταση χωρίς διακοπή και μπήκε στην Συνέλευση της Βουλής, όπου αναφώνησε “Νενικήκαμεν” (νικήσαμε) πριν καταρρεύσει και πεθάνει). Μάλιστα λέγεται για τον Μπρεάλ, πως αν και είχε ασχοληθεί με τη συγγραφή βιβλίων με θέματα από την Ελληνική Μυθολογία και την αρχαία ελληνική ιστορία, αρχικά όταν έκανε την παραπάνω πρόταση δεν γνώριζε πόση ήταν στην πραγματικότητα η απόσταση αυτή. Όταν όμως ενημερώθηκε ότι αυτή ήταν περίπου 40 χλμ. προσπάθησε να υπαναχωρήσει πλην όμως ήταν αργά, καθώς το αγώνισμα είχε ήδη συμπεριληφθεί στο επίσημο πρόγραμμα των αγώνων και είχε σταλεί σε διάφορες χώρες. Τελικά προσφέρθηκε να αθλοθετήσει ο ίδιος το νέο αυτό αγώνισμα, για το οποίο και ο εθνικός ευεργέτης Γεώργιος Αβέρωφ αθλοθέτησε κύπελλο.
Υπήρξε όμως πράγματι αυτός ο στρατιώτης που έκανε αυτόν τον άθλο; Στην πραγματικότητα το όνομα του στρατιώτη αυτού παραμένει άγνωστο.
Η ιστορία της πορείας από το Μαραθώνα στην Αθήνα εμφανίζεται αρχικά στον Πλούταρχο στη «στην Δόξα της Αθήνας» του 1ου αιώνα π.χ που αναφέρει την χαμένη εργασία του Ηρακλείδη Ποντικού. Αυτός δίνει το όνομα του δρομέα ως είτε Θέρσιπος ή Ευκλής. Ο Λουκιανός (2ος αιώνας π.X.) επίσης δίνει την ιστορία αλλά ονομάζει το δρομέα Φειλιππίδη (εκ παραφθοράς του ονόματος Φειδιππίδη). Ο Ηρόδοτος, η κύρια πηγή για τους ελληνοπερσικούς πολέμους, αναφέρει τον Φειδιππίδη ως τον αγγελιοφόρο που έτρεξε από την Αθήνα στη Σπάρτη ζητώντας βοήθεια, και έτρεξε έπειτα πίσω, μια απόσταση άνω των 240 χιλιομέτρων . Ο Ηρόδοτος δεν κάνει καμία αναφορά για κανένα αγγελιοφόρο που στέλνεται από το Μαραθώνα στην Αθήνα. Αναφέρει ότι το κύριο μέρος του αθηναϊκού στρατού, που αγωνίστηκε και κέρδισε την εξαντλητική μάχη, φοβούνταν μια ναυτική επιδρομή από τον Περσικό στόλο ενάντια σε μια ανυπεράσπιστη Αθήνα, και βάδισε γρήγορα πίσω από τη μάχη στην Αθήνα, φθάνοντας την ίδια μέρα.
Ο Ηρόδοτος γεννήθηκε το 485π.Χ., 5 χρόνια μετά τη μάχη του Μαραθώνα. Τις πληροφορίες για τα Περσικά τις παίρνει από ιερείς μαντείων και ιδιαίτερα των Δελφών, από οδηγούς, διερμηνείς, και Έλληνες εγκατεστημένους σε διάφορα μέρη με τους οποίους είχε γνωριστεί. Σκοπός της ιστορίας του ήταν να μη σβήσουν από τη μνήμη των ανθρώπων “τα μεγάλα και θαυμαστά” έργα ώστε να μην μείνουν “ακλέα”(=άδοξα) τα σπουδαία κατορθώματα των ηρώων. Τον διακρίνει αβίαστη αντικειμενικότητα, τον μαγεύει η λεπτομέρεια, η αμεροληψία και επιδιώκει το ακριβοδίκαιο και το αληθές. Έχει συναίσθηση του χρέους να περιγράψει με τη μεγαλύτερη σωστή προσέγγιση στην πραγματικότητα τα γεγονότα.
Είναι άξιο προσοχής ότι ενώ περιγράφει με λεπτομέρεια και αντικειμενικότητα τα όσα διαδραματίστηκαν στη μάχη του Μαραθώνα, δεν αναφέρει το περιστατικό του αγγελιοφόρου της νίκης, ενώ σε μεταγενέστερους συγγραφείς είναι διάχυτη η πληροφορία ότι συνέβη πράγματι το γεγονός.» (ΘΩΜΑΣ ΓΙΑΝΝΑΚΗΣ, Καθηγητής της Ιστορίας του Αθλητισμού στο Πανεπιστήμιο Αθηνών)
Ακόμα όμως κι αν δεν υπήρξε ποτέ αυτός ο περίφημος στρατιώτης , αυτό που είναι αδιαμφισβήτητο είναι η ύπαρξη των ημεροδρόμων ή δρομοκήρυκων στην αρχαιότητα.
Ήταν άνθρωποι γνωστοί για τις ικανότητές τους στο τρέξιμο στους οποίους εμπιστεύονταν τη μεταφορά μηνυμάτων σε σύντομο χρονικό διάστημα. Ήταν ειδικά εκπαιδευμένοι και είχαν ορισθεί από την πολιτεία να μεταφέρουν γραπτώς ή προφορικώς μηνύματα που αφορούσαν τον πόλεμο ή την ειρήνη. Έτσι διέτρεχαν αποστάσεις σε δύσβατους δρόμους και σε σχεδόν απίστευτο χρόνο.
Οι ημεροδρόμοι είχαν αποκτήσει το σεβασμό και κοινωνική καταξίωση σε σημείο να τους έχουν αφιερωθεί και ναοί (Τάλβυθος ημεροδρόμος του Αγαμέμνωνα στον οποίο οι Σπαρτιάτες αφιέρωσαν ναό). Ενδέχεται κάποιοι από τους ημεροδρόμους να ήταν έφιπποι ειδικά όταν ήταν να διανύσουν μεγάλες αποστάσεις. Αυτή ήταν η αρχική μορφή του συστήματος των ημεροδρόμων που στη πορεία αναβαθμίστηκε και βελτιώθηκε με τη δημιουργία σταθμών στους οποίους οι αγγελιαφόροι πλέον άλλαζαν τα άλογά τους και ξεκουράζονταν ή άλλαζε και ο αγγελιαφόρος.
Αλλά ακόμα κι έτσι, αν αυτή είναι η καταγωγή , οι ρίζες του νέου αγωνίσματος, υπήρξε άραγε τότε αυτή η σημερινή ιστορική διαδρομή;
Αβέβαιη η προέλευση του σύγχρονου μαραθωνίου.
Η ιστορική διαδρομή
Μεταξύ του Μαραθώνα και της Αθήνας υπάρχει η Πεντέλη, έτσι αυτό σημαίνει ότι, εάν ο ημεροδρόμος έκανε πραγματικά το περίφημο τρέξιμό του μετά από τη μάχη, έπρεπε να τρέξει γύρω από το βουνό.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον λοιπόν παρουσιάζουν οι προβληματισμοί που έχουν εκφραστεί για τη διαδρομή που ακολούθησε τελικά για να φτάσει στην Αθήνα. Η κλασική διαδρομή των 42.195 μέτρων που έχει υιοθετηθεί μέχρι σήμερα, έχει τεθεί πολλές φορές από αμφισβήτηση.
Πρέπει να αναφέρουμε ότι δύο δρόμοι ένωναν την πεδιάδα του Μαραθώνα με την περιοχή της Αθήνας: ο ένας, στο μεγαλύτερο μέρος του παραλιακός, περνά σήμερα από τη Ραφήνα, το Πικέρμι, την Παλλήνη, ανάμεσα στον Υμηττό και την Πεντέλη και μέσα από την Αγ. Παρασκευή φτάνει στην Αθήνα. Ο άλλος δρόμος είναι ορεινός, περνάει από το σημερινό χωριό Βρανά και μέσω της Εκάλης και του Ψυχικού φτάνει στην Αθήνα. Ο πρώτος είναι η κλασική διαδρομή που υιοθέτησε η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή, ο δεύτερος είναι πιο σύντομος, αλλά ορεινός και κουραστικός.
Η πιο πιθανή διαδρομή φαίνεται ότι ήταν η ορεινή. Δηλαδή, το μονοπάτι το οποίο ξεκινά από τον τύμβο, περνά κοντά από το ναό του Ηρακλή και το μουσείο, διασχίζει το ρυάκι του Βρανά, ανηφορίζει στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου και μέσα από τη χαράδρα των υψωμάτων Αγριλίκι και Αφορεσμός φτάνει στο ρέμα του Διονύσου. Από εκεί ανηφορίζει και ενώνεται με τον δρόμο που οδηγεί στο ιερό του Διονύσου. Μετά περνά μέσα από Εκάλη, Κηφισιά, Μαρούσι και Ψυχικό καταλήγει στο Παναθηναϊκό στάδιο. Η συνολική διαδρομή είναι 34 χιλιόμετρα, δηλαδή 8 χιλιόμετρα μικρότερη από την επίσημη διαδρομή.
Οι λόγοι που συνηγορούν για τη διαδρομή αυτή είναι τα λιγότερα χιλιόμετρα, αλλά και η ασφάλεια του αγγελιαφόρου, που ήταν αμφίβολη στην παραλιακή διαδρομή. Ο αγγελιαφόρος έπρεπε να επιλέξει τον συντομότερο δρόμο για την Αθήνα και να φροντίσει για την προσωπική του ασφάλεια, αποφεύγοντας διαδρομές όπου θα ήταν ευάλωτος. Είναι γνωστό ότι το περσικό ναυτικό είχε αγκυροβολήσει όχι μόνο στον Μαραθώνα, αλλά και στους γύρω κόλπους της Αττικής. Ο δρομέας-κήρυκας λοιπόν, για να αποφύγει μια εχθρική συνάντηση, επέλεξε πολύ πιθανόν τη δεύτερη διαδρομή, τον πιο ανηφορικό, αλλά και πιο σύντομο δρόμο που του εξασφάλιζε απόλυτη σιγουριά.
Το αγώνισμα του μαραθωνίου σήμερα διατρέχει την ίδια καθορισμένη απόσταση των 42.195 μέτρων, που έτρεξαν οι αθλητές για πρώτη φορά στους Ολυμπιακούς αγώνες του Λονδίνου, το 1908. Μέχρι τότε, μετά τον πρώτο μαραθώνιο στους πρώτους Ολυμπιακούς της νεώτερης εποχής, στην Αθήνα (1896), η απόσταση ήταν 40 χιλιόμετρα, που σήμερα αντιστοιχεί στο δρόμο από τον Μαραθώνα μέχρι το Παναθηναϊκό στάδιο.
Για διάφορους λόγους στο Λονδίνο χρειάστηκε η απόσταση να καθοριστεί στα 26 μίλια και 385 γιάρδες, μετά από ιδιαίτερη επιθυμία της βασιλικής οικογένειας, που ήθελε να παρακολουθήσει την εκκίνηση από τον ανατολικό εξώστη του ανακτόρου του Γουίντσορ. (Για τους επόμενους Ολυμπιακούς η απόσταση καθορίστηκε στα 40,2 χλμ και μετά στα 42.75 χλμ για τους ολυμπιακούς του 1920. Αλλά έγινε ξανά τα 42,195 το 1924 έπειτα από την απόφαση της Ολυμπιακής επιτροπής το 1921. Ένας μεγάλος λόγος ίσως να είναι η θρυλική κούρσα του 1908 στο Λονδίνο και η φήμη που απέκτησε.)
Φυσικά όμως και αυτή η καθιερωμένη ως «κλασσική διαδρομή» δεν είναι δυνατόν στο πέρασμα του χρόνου να μην έχει υποστεί αλλαγές. Και μάλιστα ήδη από την πρώτη στιγμή! Η κατάσταση του Α΄ Μαραθωνίου δρόμου, παραμονές των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 και των Α’ Πανελληνίων Προκριματικών που προηγήθηκαν , ήταν τραγική. Ήταν ανώμαλος , δύσβατος, με πέτρες και λάσπες, ελικοειδής στα περισσότερα σημεία, «βυθισμένος εις παχύτατον στρώμμα κονιορτού κατά μήκος της οικτρώς παραμορφωμένης και ημελημένης οδού της Μαραθώνος» όπως αναφέρει η εφημερίδα ΤΟ ΑΣΤΥ , 12 Μαρτίου 1896.
Η κατάσταση βέβαια ήταν φυσιολογική για τα δεδομένα της εποχής , αφού ουσιαστικά επρόκειτο για έναν αγροτικό δρόμο. Η βελτίωση που έγινε, έγινε με τα υλικά της εποχής και όχι με άσφαλτο που ήταν ακόμη άγνωστη στην Ελλάδα. Μόνο την παραμονή του Μαραθωνίου, στις 28 Μαρτίου διατέθηκαν 30.000 δραχμές για βελτιωτικά έργα.
Πώς όμως από τη λεωφόρο Κηφισιάς ο μαραθώνιος μετατοπίστηκε στην οδό Μεσογείων; Όπως διηγείται ο Ηλίας Σκουλής, «η αυθαίρετη αυτή αλλαγή έγινε από τον αλυτάρχη και γενικό υπεύθυνο για τη διεξαγωγή του πρώτου αγώνα στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896, ταγματάρχη Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο. Το κριτήριό του όμως είχε ευλογοφανή βάση. Από την Αθήνα προς τον Μαραθώνα ο αμαξιτός, σχετικά άνετος δρόμος, ήταν αυτός των Μεσογείων, ενώ από την περιοχή της Σταμάτας ως περίπου τη Δροσιά και την Εκάλη επικρατούσαν πυκνοί, σχεδόν αδιάβατοι πευκώνες και μονοπάτια κοπαδιών».
Φυσικά δεν έχει νόημα να ανατρέξουμε σε κάθε αλλαγή που έγινε στη διαδρομή με το πέρασμα των χρόνων. Η παρούσα οδός (Λεωφόρος Μαραθώνος, 2010) ολοκληρώθηκε το 2004. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 εξυπηρετούσε τα σχετικά με αυτούς αυτοκίνητα, καθότι η μια λωρίδα του (γνωστή και ως «ολυμπιακή λωρίδα») ήταν σημασμένη για αποκλειστική χρήση από αυτά. Πριν από την κατασκευή της νέας οδού το 2004 η λεωφόρος ήταν δρόμος διπλής κυκλοφορίας, αποκλειστικά με μία λωρίδα κυκλοφορίας ανά κατεύθυνση και με τα δύο ρεύματα κυκλοφορίας μη χωριζόμενα. Σχεδόν όλες οι ισόπεδες διασταυρώσεις της ήταν μη σηματοδοτημένες. Δεν υπήρχαν κάμερες διαχείρισης κυκλοφορίας και τα ποσοστά ατυχημάτων και δυστυχημάτων ήταν υψηλά.
Ο τύμβος του Μαραθώνα.
Ο πρώτος Μαραθώνιος – ο πρώτος Μαραθώνιος της κλασσικής διαδρομής!
Ήταν όμως ο πρώτος Μαραθώνιος της ιστορίας ο Ολυμπιακός Μαραθώνιος του 1896; Ήταν αυτός ο πρώτος της κλασσικής διαδρομής;
Ο Πρώτος επίσημος Ολυμπιακός Μαραθώνιος διεξήχθη την 5η ημέρα των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896, στις 29 Μαρτίου του 1896 ημέρα Παρασκευή.
Σπάνια ιστορική φωτογραφία από την εκκίνηση του πρώτου Ολυμπιακού Μαραθώνιου το 1896. Από τη σελιδα του Νίκου Μουρατίδη
Η συναρπαστική όμως ιστορία του Μαραθωνίου είχε ξεκινήσει λίγο νωρίτερα!
Μόλις μαθεύτηκε, τον Ιανουάριο του 1896, πως στο πρόγραμμα των Α΄ Ολυμπιακών Αγώνων εντάχθηκε και ένας αγώνας δρόμου στη διαδρομή που είχε διατρέξει ο αθηναίος αγγελιοφόρος το 490 π.Χ., διάφοροι αθλητικοί σύλλογοι άρχισαν να διοργανώνουν αγώνες δρόμου σε διαδρομές γύρω στα 40 χλμ.
Στις 18 Φεβρουαρίου, ο “Όμιλος Πεζοπόρων Πειραιώς” διοργάνωσε αγώνα 40 χλμ στη διαδρομή “Πειραιάς-Ελευσίνα-Δαφνί” με νικητή τον Κελαϊδή. Την ίδια ημέρα, ο αθλητής του ΑΟ Αθηνών Σπύρος Μπελόκας έτρεξε 40 χλμ. στη διαδρομή “Ριζάρειος Σχολή-Πικέρμι-Ριζάρειος” σε 3 ώρες 48΄.
Στην Πάτρα ο Χρήστος Δουβανάς της Γ.Ε. Πατρών έτρεξε 42 χλμ σε 3 ώρ. 07΄.
Η πρώτη δοκιμή στην κλασική διαδρομή έγινε από τον αθλητή του Εθνικού Γ.Σ. Γεώργιο Γρηγορίου στις αρχές Φεβρουαρίου, ο οποίος αφού μετέβη πεζή στο Μαραθώνα, την επόμενη μέρα ξεκίνησε από τον Τύμβο και έφτασε στο γυμναστήριο του Εθνικού μετά από 2 ώρ. 50΄, διανύοντας περίπου 36 χλμ.
Στις 11 Φεβρουαρίου έγινε νέα δοκιμή από τον Εθνικό Γ.Σ. με επίσημο χαρακτήρα. Μετείχαν οι αθλητές Γεώργιος Γρηγορίου και Ιωάννης Γιαννούλης. Ο Γιαννούλης εγκατέλειψε στο Πικέρμι, ενώ ο Γρηγορίου τερμάτισε σε 3 ώρ. 45΄. Στις 17 Φεβρουαρίου δοκίμασε την διαδρομή και ο Πανελλήνιος Γ.Σ. με τέσσερις αθλητές του, τους Δεληγιάννη, Κουντούρη, Ροδάκη και Γερακάρη. Πρώτος τερμάτισε ο Δημήτριος Δεληγιάννης σε 3 ώρ. 52΄ 31΄΄. Η διανυθείσα διαδρομή υπολογίστηκε λίγο πάνω από τα 40 χλμ.
Η πρώτη όμως διοργάνωση έμελλε να είναι αυτή του Α΄ Πανελληνίου Πρωταθλήματος! Το Πανελλήνιο πρωτάθλημα μαραθωνίου, που θα αποτελούσε και αγώνα πρόκρισης για την Ολυμπιάδα διεξήχθη την Κυριακή, 10 Μαρτίου 1896. Η διαδρομή είχε μετρηθεί στα 40 χλμ. Δήλωσαν συμμετοχή 33 δρομείς αλλά στην αφετηρία εμφανίστηκαν 25. Το πρωί τους δόθηκε ένα λιτό γεύμα με αυγά, πορτοκάλια και καφέ και η εκκίνηση δόθηκε στις 2 μ.μ. στην έξοδο του χωριού. Τους δρομείς συνόδευε ένας έφιππος επόπτης για τον καθένα, ενώ είχε ληφθεί πρόβλεψη να καταβρεχτεί η διαδρομή ώστε να μην σηκώνεται σκόνη. Ως το Πικέρμι προηγούνταν ο Δουβανάς και ο Δεληγιάννης. Εκεί ο μεν Δουβανάς εγκατέλειψε ενώ ο Δεληγιάννης διέκοψε να ξεκουραστεί, με αποτέλεσμα να τους προσπεράσουν ο Βασιλάκος και ο Μπελόκας. Ως το Χαρβάτι είχαν απομείνει μόνον 15 δρομείς. Στην Αγ. Παρασκευή η σειρά ήταν: Χαρ. Βασιλάκος (ΠΓΣ), Σπ. Μπελόκας (ΑΟ Αθηνών), Δημ. Δεληγιάννης (ΠΓΣ), η οποία ήταν η τελική κατάταξη στον τερματισμό. Ακολούθησαν οι: Δημ. Χρηστόπουλος (Γ.Ε. Πατρών), Γ. Γρηγορίου (Εθνικός ΓΣ), Ευ. Γερακάκης (ΠΓΣ).
Οι έξι πρώτοι προκρίθηκαν να λάβουν μέρος στους Α΄ Ολυμπιακούς αγώνες αλλά επειδή ξεσηκώθηκαν πολλοί νέοι φερέλπιδες αθλητές, κυρίως χωρικοί της περιοχής Μαρουσίου – Χαλανδρίου, και η επιτροπή έκρινε ότι οι προβλεπόμενοι έξι θα ήταν πολύ λίγοι έναντι του αριθμού των συμμετοχών των ξένων χωρών αποφασίστηκε την επόμενη ημέρα να αυξηθούν σε 10 ( ή κατά άλλους σε 16!) και να γίνουν σχετικές ανακοινώσεις για συμμετοχή και άλλων αθλητών, αναρτώντας έντυπα στην Αθήνα και στην επαρχία! Έτσι οι νέες εγγραφές αθλητών έφθασαν τις 85! Εμφανίσθηκαν όμως τελικά 38 στον ειδικό προκριματικό μαραθώνιο που διοργανώθηκε εκ νέου, και ορίστηκε να προκριθούν για τους Ολυμπιακούς, – σύμφωνα με κείμενα διαφόρων μελετητών – οι 10 καλύτεροι: οι έξι πρώτοι από τον Α΄ προκριματικό και οι 4 πρώτοι από τον δεύτερο ή όσοι φέρουν καλύτερο χρόνο από το 3:17΄00΄΄ του πανελληνιονίκη Βασιλάκου. (Κατά κάποιους μελετητές η απόφαση αυτή ήθελε 16 αθλητές να προκρίνονται).
Ο συμπληρωματικός προκριματικός έγινε στις 24 Μαρτίου 1896.( 14 ημέρες μετά τους κανονικούς προκριματικούς , 1 ημέρα πριν την έναρξη των αγώνων και 5 ημέρες πριν τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο).
Στον αγώνα αυτό μετείχε και ο Σπύρος Λούης για πρώτη φορά και τερμάτισε 5ος με 3 ώρ. 18΄ 27΄΄ με 6ο και τελευταίο τον Σ. Μασούρη με 3.19.15΄΄. Οι παρασκηνιακές πιέσεις δεν σταμάτησαν ούτε μετά τον 2ο αυτό αγώνα και τελικά επιτράπει μετά από παρέμβαση του έφορου του Μαραθωνίου Γ. Παπαδιαμαντόπουλου , η συμμετοχή και στον Σπύρο Λούη και στον Σ. Μασούρη.
Έτσι η Ελλάδα στον Α Ολυμπιακό Μαραθώνιο εκπροσωπήθηκε από 12 αθλητές επί συνόλου 17 ( Ο 18ος ο γερμανός Carl Galle, με το No9 δεν εμφανίσθηκε στην εκκίνηση)!
Ο Πρώτος επίσημος Ολυμπιακός Μαραθώνιος λαμβάνει χώρα στις 29 Μαρτίου του 1896, 5 ημέρες μετά από αυτόν τον προκριματικό και φυσικά η είσοδος του Λούη στο Στάδιο ξεσηκώνει όλους τους θεατές που όρθιοι παραληρούσαν και ζητωκραύγαζαν ρυθμικά το επίθετό του. Τερματίζει με χρόνο 2 ώρες, 58΄ και 50΄, ενώ δεύτερος εισήλθε στο Στάδιο, μόλις μετά επτά λεπτά, ο Χαρίλαος Βασιλάκος τερματίζοντας σε χρόνο 3 ώρες, 06΄ και 30΄΄.
Οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1896 έζησαν εκείνη την ημέρα την σπουδαιότερη στιγμή τους . Και ο Μαραθώνιος άρχισε το ταξίδι του στο κόσμο!
Το Κύπελλο του Σπύρου Λούη, μία ταινία μικρού μήκους
Η βράβευση του Σπύρου Λούη.
Είμαστε όμως οι μοναδικοί και οι πρώτοι σε αυτό;
Στο Ισραήλ οργανώνεται δρόμος μεγάλης αντοχής, παρόμοιος με τον κλασσικό Μαραθώνιο, ο οποίος λέγεται και «Βιβλικός Μαραθώνιος». Οι Ισραηλίτες τον οργανώνουν σε ανάμνηση γεγονότος που αναφέρεται στη Βίβλο, Σαμουήλ Α’, 4:12, που θεωρούν ότι είναι η πρώτη ιστορική αναφορά για μαραθώνιο δρόμο. (περίπου το 888 π.Χ 2907 χρόνια πριν).
Σύμφωνα με τη Βίβλο, μετά από μια μάχη όπου οι Φιλισταίοι κατανίκησαν τους Ισραηλίτες και πήραν ως λάφυρο την Κιβωτό της Διαθήκης, ένας ημεροδρόμος Ισραηλίτης έτρεξε αυθημερόν και έφερε στον προφήτη Σαμουήλ την είδηση της ήττας. Η απόσταση είναι από το Rosh Ha’ayin του κεντρικού Ισραήλ, μέχρι τον οικισμό Shiloh στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη. Στη σύγχρονη εποχή, όταν μετρήθηκε αυτή η απόσταση βρέθηκε 42 χιλιόμετρα, όσο ακριβώς και ο κλασσικός Μαραθώνιος.
Μετά από αυτή την ανακάλυψη πριν από έξι χρόνια, ο επικεφαλής του τουρισμού στο Περιφερειακό Συμβούλιο Binyamin, Moshe Ronsky, κάλεσε τους επικεφαλείς του Μαραθωνίου του Ισραήλ και τους είπε γι ‘αυτό και τους ζήτησε να κάνουν έναν μαραθώνιο πάνω σε αυτό το μονοπάτι του Ισραηλίτη ημεροδρόμου. Αρχικά ο επικεφαλής του Ισραηλινού Μαραθωνίου είπε όχι, καθώς υπήρχαν ήδη 4 μαραθώνιοι στο Ισραήλ: Jerusalem, Tel Aviv, Tiberias και Eilat. Ακόμα κι έτσι, όμως μελέτησε τα στοιχεία, αναγνώρισε την αλήθεια ότι αυτός ήταν πραγματικά ο πρώτος μαραθώνιος στον κόσμο, και αναγνώρισε ακόμη ότι αυτός μπορούσε να είναι ο σημαντικότερος μαραθώνιος στο Ισραήλ.
Αρχικά, ο επικεφαλής των ισραηλινών μαραθώνων ήταν διστακτικός για να δώσει το πράσινο φως σε αυτόν τον αγώνα. Ένας από τους κύριους λόγους ήταν πολιτικός – η φύση των μαζικών αγώνων απαιτεί να υπάρχουν κλειστοί δρόμοι. Ήξερε ότι το κλείσιμο δρόμων σε αυτήν την αμφιλεγόμενη περιοχή θα οδηγούσε σε καταγγελίες από τη διεθνή κοινότητα ότι με το κλείσιμο των δρόμων, οι Παλαιστίνιοι περιορίζονται στις μετακινήσεις του καις ε βασικά δικαιώματα τους. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο αγώνας είναι ανοικτός σε όλους, παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένων των Παλαιστινίων, και δεν περιορίζεται απλώς στις κοινότητές τους. Ονομάζουν τους κλειστούς δρόμους “δρόμους εποίκων”, επειδή μέχρι να φτάσουν οι εποίκοι και να τους φτιάξουν το 1993, υπήρχαν ελάχιστες υποδομές στην περιοχή.
Ο πρώτος αγώνας Bible Marathon έγινε το 2015 στις 9 Απριλίου 2015.
Ο πρώτος χρόνος είχε μόνο 18 δρομείς στον πλήρη μαραθώνιο. Φέτος το 2019, υπήρχαν πάνω από 260 δρομείς μαραθωνίου και συνολικά περίπου 4.000 άτομα συμμετείχαν στους άλλους αγώνες,ημιμαραθώνιος 10K και 5K
Το 2017 η Ένωση Διεθνών Μαραθωνίων και Δρόμων Αποστάσεων (AIMS) εξαίρεσε αυτόν τον μαραθώνιο από τους επίσημα αναγνωρισμένους, επειδή διέρχεται μέσα από έδαφος που η Παλαιστίνη και άλλες χώρες θεωρούν κατεχόμενο. Οι διοργανωτές αυτού του μαραθωνίου διαμαρτυρήθηκαν ότι αυτή η απόφαση είναι δυσμενής διάκριση και κινητοποιήθηκε από πολιτικούς ακτιβιστές.
https://www.timesofisrael.com/israel-protests-marathon-bodys-exclusion-of-west-bank-race/
Και ίσως πάλι δεν θα είμαστε ούτε και οι τελευταίοι, ούτε ο μοναδικός πλανήτης –ουράνιο σώμα στο οποίο διεξήχθη μαραθώνιος !
Το 2015 στον Άρη το rover Opportunity πέτυχε να διανύσει την απόσταση ενός μαραθωνίου από την αρχική θέση του στον Άρη! Χρειάστηκε 11 χρόνια και 2 μήνες! Ήταν η πρώτη φορά που η απόσταση ενός μαραθωνίου επιτεύχθηκε στο έδαφος ενός άλλου πλανήτη! Η κοιλάδα όπου πέτυχε αυτή την απόσταση ονομάστηκε Marathon Valley, η οποία στη συνέχεια διερευνήθηκε.
Πηγές
Τα τρία πρώτα βιβλία, είναι τα βιβλία στα οποία αναφέρονται χρονολογικά τα γεγονότα της κάθε διοργάνωσης , οι νικητές, τα ρεκόρ και άλλα στοιχεία σχετικά με τους αριθμούς συμμετοχών, τις χώρες προέλευσης και άλλα χρήσιμα από τα παραλειπόμενα που συνθέτουν την ιστορία της κλασσικής διαδρομής. Η συμβολή τους και στη δική μας εξιστόρηση ήταν πολύτιμη.
Ηρακλής Αθανασόπουλος, Μαραθώνιος και Μαραθώνας, 2010
Γιάννης Μαμουζέλος, Μαραθώνιος –Ραντεβού με την ιστορία, ΑΓΚΥΡΑ 2010
Μπάμπης Ζαννιάς, 42195μ σε 30 χρόνια-Μαραθώνιος Αθηνών «Γρηγόρης Λαμπράκης», ΒΟΓΙΑΤΖΗ 2014
https://www.kaliterilamia.gr/2019/10/blog-post_302.html
http://ellinondiktyo.blogspot.com/2015/06/blog-post_3.html
http://www.tapantareinews.gr/2019/10/blog-post_59.html
https://www.tanea.gr/1997/07/31/sports/12-simaioforoi/
https://analitis.gr/kseperasan-to-1-ekatommyrio-oi-episkeptes-toy-panathhnaikoy-stadioy/
http://athina984.gr/wp-site/2019/01/31/koryfaios-toyristikos-proorismos-to-kallimarmaro/
https://www.mixanitouxronou.gr/1938-o-pateras-ke-o-pappous-mou-sto-panathinaiko-stadio/
https://metaxourgeio.wordpress.com/2018/10/31/panathinaiko-stadio/
https://www.timesofisrael.com/israel-protests-marathon-bodys-exclusion-of-west-bank-race/
https://www.theheartofisrael.org/the-original-biblical-marathon/
https://www.youtube.com/watch?v=28xZz6kjqlI
https://www.ijn.com/bible-marathon-is-worlds-oldest/
https://mfa.gov.il/MFA/IsraelExperience/Lifestyle/Pages/First-Bible-marathon-April-2015.aspx
https://archive.org/stream/cr00iticalexegeticsmitrich/cr00iticalexegeticsmitrich_djvu.txt
https://mars.nasa.gov/resources/mars-rover-opportunitys-panorama-of-marathon-valley/
https://en.wikipedia.org/wiki/Cape_Tribulation_(Mars)
Kalogeridis
Τέλειο!!! Ευχαριστούμε!!!
aroulio
Εξαίρετο άρθρο
Rigelian
Εντυπωσιακό, πληρέστατο άρθρο, με μοναδικές φωτο, ευχαριστούμε πολύ!
Nikos Pilikas
Το επαναφέρω.