Ειδικοί απ’ όλο τον κόσμο μοιράζονται τις θεωρίες και τις ιδέες τους για το πώς θα καταρριφθούν τα ρεκόρ.
Πριν δύο μήνες στο Journal of Applied Physiology, τέσσερις σημαντικοί ερευνητές ανέλυσαν τα επιστημονικά δεδομένα που αφορούν το μαραθώνιο – πού βρισκόμαστε, πώς φτάσαμε μέχρι εδώ και ποιο είναι το μέλλον.
Όπως τόνισαν, είμαστε σε μια πολύ ενδιαφέρουσα στιγμή στην ιστορία του αθλήματος. Ο Eliud Kipchoge κατέχει το παγκόσμιο ρεκόρ στους άνδρες από το 2018, με 2:01:39 και η Brigid Kosgei στις γυναίκες, με 2:14:04 από το 2019, σε μία περίοδο που οι επιδόσεις σημείωναν ασυνήθιστα γρήγορη πρόοδο. Δείτε το ποσοστό βελτίωσης των ρεκόρ στους αγώνες μεγάλων αποστάσεων, από το 1999 έως και σήμερα:
Οι επιστήμονες – Michael Joyner του Mayo Clinic, Sandra Hunter του Marquette University, Alejandro Lucia του Universidad Europea de Madrid και Andrew Jones του University of Exeter – περιγράφουν το βασικό μοντέλο του μαραθωνίου από πλευράς φυσιολογίας, κατά το οποίο η απόδοση εξαρτάται από τρεις βασικούς παράγοντες: μέγιστη πρόσληψη οξυγόνου (VO2max), αντοχή στην ένταση (η οποία σχετίζεται με το γαλακτικό κατώφλι) και δρομική οικονομία (δείκτης αποδοτικότητας). Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τους παράγοντες που μπορεί να έχουν επηρεάσει αυτά τα τρία σημεία – κλειδιά, οδηγώντας στην εκτόξευση των επιδόσεων, συμπεριλαμβανομένων και κάποιων άλλων, όπως τα γονιδία, ο σωματότυπος, η προπόνηση, τα φάρμακα και φυσικά, τα παπούτσια.
Το περιεχόμενο είναι πολύ σημαντικό αλλά πέραν αυτού, ιδιαίτερο ενδιαφέρον είχαν και οι 17 σελίδες απαντήσεων, από 35 διαφορετικές ομάδες άλλων ερευνητών, τις οποίες το περιοδικό επίσης δημοσίευσε. Αν θέλουμε να πάρουμε μια ιδέα σχετικά με το είδος και την ποικιλία όλων αυτών που επικεντρώνεται η σύγχρονη επιστήμη της αντοχής, αυτές οι απαντήσεις των υπολοίπων ερευνητών είναι πολύ κατατοπιστικές. Οι περισσότερες από αυτές τις ιδέες είναι λίγο πολύ γνωστές, υπάρχουν όμως και κάποιες που δεν είναι και τόσο αναμενόμενες ή διαδεδομένες. Ας δούμε κάποια παραδείγματα θεμάτων και προσεγγίσεων που προέκυψαν μέσα από αυτές τις απαντήσεις.
Συγχρονισμός διασκελισμού
Μία ομάδα Γερμανών μελετητών, με επικεφαλής την Laura Hottenrott του Ruhr University (και μαραθωνοδρόμο με επίδοση 2:33), βρήκαν ότι συγχρονίζοντας τον διασκελισμό σου με τους διπλανούς δρομείς, αυξάνεις την αποδοτικότητα και καταναλώνεις λιγότερη ενέργεια.
Ισχύει κάτι τέτοιο;
Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι τείνουμε ενστικτωδώς να συγχρονιζόμαστε με τους γύρω μας και από αυτό προκύπτουν ταυτόχρονα και άλλα αντίστοιχα μοτίβα, όπως στο cadence, τους παλμούς ή τις αναπνοές. Κοιτώντας όμως τις αναφορές της Hottenrott, δεν παρουσιάζονται κάποιες ατράνταχτες αποδείξεις ότι όλο αυτό βελτιώνει την δρομική οικονομία, οπότε προς το παρόν, ας το εκλάβουμε ως εικασία και μόνο. Παρ’ όλα αυτά, σκεφτείτε στο μέλλον οι “λαγοί” να επιλέγονται βάσει του να έχουν παρόμοιο μήκος ποδιών και cadence με τους elite, ώστε να αυξάνεται η πιθανότητα συγχρονισμού του διασκελισμού.
Οξυγόνο του εγκεφάλου
Τουλάχιστον τρεις απαντήσεις στην αρχική έρευνα, από Γάλλους, Δανούς και Βραζιλιάνους ερευνητές, επικεντρώθηκαν στον ρόλο που παίζει το οξυγόνο του εγκεφάλου. Το να τρέξεις ένα μαραθώνιο στο όριο, απαιτεί μεταξύ άλλων και μεγάλη νοητική προσπάθεια – συγκεκριμένα από τον προμετωπιαίο φλοιό (γνωστική συμπεριφορά και σχεδιασμός της κίνησης). Ο εγκέφαλος είναι που συλλέγει τις πληροφορίες, λαμβάνει τις αποφάσεις και αντιστέκεται στην επιθυμία να κόψουμε ταχύτητα. Και για να παραμείνει ικανός, χρειάζεται πολύ οξυγόνο.
Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι τα επίπεδα οξυγόνου στον εγκέφαλο παρουσιάζουν κάποια μείωση κατά την διάρκεια εξαντλητικών δραστηριοτήτων και περιέργως, φαίνεται ότι οι κορυφαίοι Κενυάτες δρομείς είναι ικανοί να διατηρούν το οξυγόνο στο εγκέφαλό τους σε επαρκή επίπεδα.
Η ερώτηση που προκύπτει λοιπόν, είναι πώς μπορούμε να βελτιώσουμε την “νευρική απόδοση”. Πιθανώς, κάποιοι δρομείς να μπορούν να “αποσυνδέουν” το μυαλό τους και να βάζουν αυτόματο πιλότο στους αγώνες, μειώνοντας τις ανάγκες σε οξυγόνο. Επίσης, μπορεί να υπάρχουν κάποιες εξωτερικοί παράμετροι που να διευκολύνουν μία τέτοια κατάσταση, όπως αξιόπιστοι “λαγοί” ή για παράδειγμα, μία οικεία και με σωστή σήμανση διαδρομή. Θυμηθείτε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έγιναν οι δύο προσπάθειες του Kipchoge για το sub-2.
Όπως και με τον διασκελισμό παραπάνω, σίγουρα αποτελεί και αυτό μία υπόθεση προς το παρόν. Παρ’ όλα αυτά, δείχνει μία ακόμη κατεύθυνση.
Βελτίωση της Δρομικής Οικονομίας
Στην αρχική δημοσίευση του Joyner και των συνεργατών του, παρουσιάστηκαν στοιχεία που έδειχναν ότι η VO2max και το γαλακτικό κατώφλι, δεν έχουν αλλάξει δραματικά από τις προηγούμενες γενιές δρομέων. Οπότε μπορούμε να συμπεράνουμε ότι οι μεγάλες αλλαγές αφορούν την δρομική οικονομία. Όντως, σύμφωνα με μία απάντηση στην αρχική έρευνα, από τον καθηγητή φυσιολογίας Rodger Kram του University of Colorado, οι μετρήσεις στην ΔΟ των elite δείχνουν βελτίωση περίπου 26% κατά τα τελευταία 90 χρόνια.
Βέβαια, κανείς δεν είναι απόλυτα σίγουρος για το πώς βελτιώθηκε η ΔΟ ή αν μπορεί και ακόμη περισσότερο. Οι απαντήσεις στην αρχική έρευνα ποικίλλουν σχετικά με το ζήτημα. Προπόνηση δύναμης, πλειομετρικές ασκήσεις, αποδοτικότητα των μιτοχονδρίων ή άλλες ιδιότητες των μυικών ινών, είναι μερικές από τις παραμέτρους που οι ερευνητές επικεντρώθηκαν. Ίσως να είναι και θέμα βιομηχανικής, χιλιομετρικού όγκου ή του να τύχει να γεννηθείς Κενυάτης. Κάποιοι σχολιαστές μάλιστα, ανέφεραν ότι είναι απλά η τεχνολογία των παπουτσιών. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μία συζήτηση που κρατάει πολλά χρόνια και χωρίς συγκεκριμενη κατάληξη.
Μέτρηση της Δρομικής Οικονομίας
Εάν θέλουμε να κατανοήσουμε πώς μπορεί να βελτιωθεί η δρομική οικονομία, θα πρέπει πρώτα να είμαστε βέβαιοι ότι την μετρούμε σωστά. Ένα σχόλιο της Shalaya Kipp του University of British Columbia (και πρωταθλήτριας του στιπλ), επισημαίνει κάποια ζητήματα στα πρωτόκολλα μέτρησης, όπως η ενδεδειγμένη ταχύτητα, η κλίση του διαδρόμου και κυρίως, η ακαμψία του. Οι διάδρομοι που χρησιμοποιούνται στα εργαστήρια είναι συνήθως σκληροί όσο και η άσφαλτος, ενώ όπως αναφέρει ο Ολλανδός ερευνητής Bas Van Hooren, οι τυπικοί διάδρομοι των γυμναστηρίων είναι μαλακοί και με επιστροφή ενέργειας. Οπότε, τι γίνεται όταν μία έρευνα μετράει την ΔΟ σε ένα παπούτσι, χρησιμοποιώντας διάδρομο που δίνει επιπλέον bounce από μόνος του; Τα αποτελέσματα θα είναι εσφαλμένα. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να λαμβάνεται υπ’ όψιν όταν διαβάζουμε για μετρήσεις σε νέας τεχνολογίας παπούτσια.
Μεταβολές λόγω κόπωσης
Είναι προφανές ότι η μεταβαλλόμενη κόπωση κατά την διάρκεια του αγώνα επιδρά στην φυσική κατάσταση του αθλητή. Σλοβένοι ερευνητές σχολίασαν πως όλες οι μετρήσεις σχετικά με την VO2max, το γαλακτικό κατώφλι και την δρομική οικονομία, γίνονται όταν ο δρομέας είναι ακόμη φρέσκος. Δε μπορούμε όμως να γνωρίζουμε πόσο επηρεάζονται αυτοί οι δείκτες, όσο περνάει η ώρα και η κόπωση συσσωρεύεται. Οπότε, είναι εξαιρετικά σημαντική η κατανόηση των αλλαγών που προκαλούνται στην φυσιολογία του δρομέα από την επερχόμενη κούραση. Πιθανώς ο Kipchoge δεν είναι τόσο ικανός επειδή έχει κορυφαία δρομική οικονομία αλλά επειδή έχει την ικανότητα να την διατηρεί ακόμη και κουρασμένος.
Ένα δευτερεύον, αν και όχι ασήμαντο, ζήτημα που τέθηκε στα σχόλια, είναι το αν οι παραπάνω δείκτες μεταβάλλονται από μέρα σε μέρα, βάσει της προπόνησης και της αποκατάστασης. Το γαλακτικό κατώφλι που μετριέται μερικές εβδομάδες πριν τον αγώνα, δεν θα είναι στο ίδιο επίπεδο με αυτό την ώρα της εκκίνησης. Ποιοι παράγοντες καθορίζουν ποια από τις δύο τιμές θα είναι μεγαλύτερη; Δεν το γνωρίζουμε.
Pacing
Ένα γκρουπ Ισπανών ερευνητών έθεσε ξανά το αιώνιο ερώτημα για τον βέλτιστο ρυθμό που θα δώσουν οι “λαγοί”. Η σχετικές έρευνες δείχνουν μια ενδιαφέρουσα αντίθεση στο pacing, μελετώντας τα παγκόσμια ρεκόρ που σημειώθηκαν πριν και μετά το 1988. Στα πρώτα, οι “λαγοί” έτειναν να ξεκινούν πιο γρήγορα και μετά να κόβουν σταδιακά, ενώ μετά το 1988, ξεκινούσαν λίγο πιο συντηρητικά και μετα το 25ο χλμ άνοιγαν. Τα πιο πρόσφατα ρεκόρ είχαν μία πιο ισορροπημένη κατανομή του ρυθμού, με λίγες εξαιρέσεις γρήγορων ή αργών τμημάτων των 5Κ. Αυτό αφήνει ένα ακόμη παράθυρο για να βελτιστοποιήσουμε το pacing, με την απάντηση να εξαρτάται και από την προηγουμένη παράγραφο, δηλαδή το πώς επηρεάζεται η ΔΟ και το κατώφλι από την κόπωση.
Ηλικία
Μετά τα 25 έτη, η VO2max ξεκινάει να μειώνεται περίπου κατά 1% κάθε χρόνο. Οι elite δρομείς μπορούν να το καθυστερήσουν αυτό αλλά και πάλι, το ρολόι μετράει αντίστροφα. Από την άλλη, μεγάλες περίοδοι εντατικής προπόνησης (πιθανώς συνδυασμένης με άλλους παράγοντες, όπως η προπόνηση δύναμης και οι πλειομετρικές) μπορούν σταδιακά να αυξήσουν την δρομική οικονομία. Για παράδειγμα, η Paula Radcliffe κατάφερε να βελτιώσει την ΔΟ της κατά 15%, μεταξύ της ηλικίας των 18 και 29 ετών. Συνεπώς, το “sweet spot” καθορίζεται από τον συσχετισμό των δύο αυτών δεικτών (VΟ2max και ΔΟ), σύμφωνα με τον Jonathan Senefeld του Mayo Clinic.
Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την ηλικία των πρωταθλητών, όπως η σταθερή άνοδος της δημοτικότητας του μαραθωνίου ως άθλημα. Όπως επισημαίνει μία ομάδα ειδικών του Pepperdine University, τα μεγάλα χρηματικά έπαθλα δελεάζουν και προσελκύουν στα 42Κ περισσότερους δρομείς υψηλού επιπέδου, ενώ τους κρατούν και στο σπορ για μεγαλύτερο διάστημα. Παρ’ όλα αυτά, δεν είναι εύκολο να εξάγουμε σχετικά συμπεράσματα βάσει των προσφάτων ρεκόρ. Ο Kiphoge ήταν σχεδόν 34 ετών και η Kosgei 25 ετών. Θεωρητικά, θα υποθέταμε ότι η Kosgei είναι πολύ πιο πιθανό να σημειώσει κι άλλα ρεκόρ, σε σχέση με τον Κενυάτη, ιδίως έτσι όπως έχει η κατάσταση και δεν γνωρίζουμε πότε θα ξαναρχίσουν οι αγώνες.
Αλλά αν υπάρχει ένα πράγμα που έχουμε μάθει τα τελευταία χρόνια, αυτό είναι ότι ποτέ δεν πρέπει να στοιχηματίζεις εναντίον του Kipchoge.
Κείμενο: Alex Hutchinson
