Η πορεία ζωής του Χαρίλαου Βασιλάκου, πρώτου νικητή Μαραθωνίου Δρόμου παγκοσμίως και δευτεραθλητή του Ολυμπιακού Μαραθωνίου του 1896, με τη ματιά του δισεγγόνου του, Διονύση Βασιλάκου

Ήταν μια απ’ αυτές τις αναπάντεχες συναντήσεις που επιφυλάσσουν οι διαδικτυακές κοινότητες.
Μέσα σε μια τέτοια κοινότητα λοιπόν, μια ομάδα δρομέων εν προκειμένω, συνυπάρχεις με ανθρώπους, που συχνά δεν γνωρίζεις καν, που δεν έχεις ανταλλάξει ούτε έναν απλό χαιρετισμό∙ ανθρώπους που μέσα στη διακριτικότητά τους, κρύβουν ουσία και νόημα που αναμένει να ανακαλυφθεί…

Κάπως έτσι γνωρίστηκα με τον Διονύση Βασιλάκο, εντελώς τυχαία, κάπου μέσα στα σχόλια ενός δρομικού post. Όταν κατάλαβα ποιος ήταν, ένιωσα πως έπρεπε να πούμε κάποια πράγματα παραπάνω…Το όνομα “Βασιλάκος”, βαρύ σαν ιστορία…Ο πρώτος άνθρωπος που κέρδισε ποτέ Μαραθώνιο Δρόμο…Ενδεχόμενα, ο μεγάλος αδικημένος του Ολυμπιακού Μαραθωνίου του 1896. Ένας σπουδαίος Λάκων, με ήθος απαράμιλλο, προσήλωση στα αθλητικά ιδεώδη μοναδική, μια προσωπικότητα που ενσαρκώνει με πιστότητα, κάθε λέξη του Μαραθωνίου Όρκου, που έχοντας το χέρι υψωμένο, ο καθένας με τον δικό του τρόπο, οι μαραθωνοδρόμοι υποκλίνονται στο “ευ αγωνίζεσθαι” κάθε Νοέμβριο μπροστά στο Στάδιο του Μαραθώνα, εκεί που ο Λούης, ο Βασιλάκος και οι υπόλοιποι πρωτοπόροι εκκίνησαν για τον μύθο…Έναν μύθο που ενέπνευσε και εμπνέει μέχρι σήμερα εκατομμύρια ανθρώπους, ωθώντας τους να εξερευνήσουν τα όρια, τις αξίες, τα οράματά τους.

Ο Διονύσης, απλός, καταδεκτικός, πρόθυμος να μιλήσει για τον προπάππο του, να αναδείξει αθέατες πλευρές, να πλαισιώσει την εναργή του αφήγηση με υλικό σπάνιο και ιδιαίτερο.

Τον ευχαριστώ από καρδιάς και μοιράζομαι με τους αναγνώστες μας, τη σύντομη και, ελπίζω, περιεκτική αυτή συνέντευξη.

Θ: Διονύση κατ’ αρχάς θέλω να σ’ ευχαριστήσω θερμά που θα μας παραχωρήσεις τη συνέντευξη αυτή. Στον αθλητικό κόσμο, το όνομα του Χαρίλαου Βασιλάκου έχει θρυλικές διαστάσεις και είναι συνυφασμένο αναπόδραστα, με τον πρώτο Ολυμπιακό Μαραθώνιο της σύγχρονης ιστορίας, που έγινε στην Αθήνα τον Μάρτιο του 1896 και για τον οποίο θα μιλήσουμε αναλυτικότερα στη συνέχεια.

Θα ήθελα να μας πεις κατ’ αρχάς λίγα λόγια για την ιστορία της οικογένειας Βασιλάκου, την καταγωγή της, το πώς βρέθηκε στον Πειραιά και για τα πρώτα χρόνια του Χαρίλαου.

Δ: Θανάση θα ήθελα να σε ευχαριστήσω και εγώ για το ενδιαφέρον και την ευκαιρία που μου δίνεις να μιλήσω για τον προπάππο μου.

Η οικογένεια Βασιλάκου έχει καταγωγή από την Μάνη και συγκεκριμένα από τον Λυγερέα, ένα μικρό ορεινό χωριό περίπου 17 χλμ από το Γύθειο. Τα πρώτα στοιχεία που διαθέτουμε, είναι για τον παππού του Χαρίλαου, Βασίλη Βασιλάκο, ο οποίος ήταν οπλαρχηγός των Λυγεριωτών στην μάχη του Πολυαράβου. Είχε τέσσερα παιδιά, τον Γιάννη, τον Αλέξη, τον Νίκο και τον Μιχάλη. Περίπου το 1870, ο Μιχάλης αποφασίζει να αποχαιρετήσει τη Μάνη για τον Πειραιά, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Εκεί θα εγκατασταθεί και θα αποκτήσει τρία παιδιά, την Ευαγγελία, τον Χαρίλαο το 1876 και την Ουρανία το 1878.

Ο Χαρίλαος, γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Πειραιά. Λανθασμένα κάποιες πηγές, όπως και η Wikipedia, έχουν σαν τόπο γέννησης του την Τρίπολη. Δυστυχώς σε νεαρή ηλικία έχασε τον πατέρα του σε ατύχημα, με αποτέλεσμα να μεγαλώσει με την μητέρα του και έναν θείο του.

Παρά τις δυσκολίες και την εντατική ενασχόλησή του με τον αθλητισμό, ήταν άριστος μαθητής και σπούδασε στην Νομική Αθηνών, ενώ σε ηλικία 20 ετών εργαζόταν ήδη και στο Πρωτοδικείο Αθηνών.

Θα ήθελα να αναφέρω ότι πολύ σημαντικό ρόλο για όσα γνωρίζουμε σήμερα για την καταγωγή του Βασιλάκου και ειδικότερα για την διεξαγωγή του προκριματικού και Ολυμπιακού Μαραθωνίου, έχει παίξει η έρευνα του οικογενειακού πλέον φίλου και συγγραφέα Ντόναλντ Μακφαίηλ, και θα ήθελα να τον ευχαριστήσω πολύ.

Θ: Πώς ασχολήθηκε με τον αθλητισμό, ποια ήταν τα ερεθίσματά του και τα πρώτα του βήματα;

Δ: Του άρεσε πολύ ο αθλητισμός, παρόλο που εκείνη την εποχή δεν είχε καμία σχέση με τη μαζική μορφή που γνωρίζουμε σήμερα. Για να προπονηθεί έπρεπε να πηγαίνει με τα πόδια από την Καστέλλα που έμενε μέχρι την Αθήνα, γιατί δεν του έδινε λεφτά ο θείος του για μετακινήσεις με τα μέσα. Η καθημερινή του προπόνηση γινόταν είτε στον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο, όπου ήταν εγγεγραμμένος από τα πρώτα μέλη ως αθλητής, είτε στο Παναθηναϊκό Στάδιο.

Η διεξαγωγή των πρώτων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα και η προοπτική μιας διάκρισης σε αυτούς, του έδωσαν ένα παραπάνω ερέθισμα για άθληση και προπόνηση.

Εγγραφή στον Πανελλήνιο Γ.Σ.

Θ: Όταν έτρεξε στους Πανελλήνιους Αγώνες του 1896 ο Χαρίλαος, τερματίζοντας πρώτος, γινόμενος έτσι παγκοσμίως ο πρώτος νικητής του Μαραθωνίου Δρόμου, σε τι στάδιο ζωής βρισκόταν ευρύτερα; Πώς αποφάσισε να συμμετάσχει στους εν λόγω αγώνες, με τι κίνητρο;

Δ: Στις 10 Μαρτίου του 1896 που έγιναν οι Πανελλήνιοι Αγώνες, ο Χαρίλαος Βασιλάκος ήταν 20 ετών, φοιτητής της Νομικής, εργαζόμενος στο Πρωτοδικείο Αθηνών και αθλητής του Πανελλήνιου ΓΣ.

Η συμμετοχή του (και η νίκη) σε εκείνον τον αγώνα μόνο τυχαία δεν ήταν. Εφημερίδες της εποχής, ανέφεραν τον Χαρίλαο σαν το μεγάλο φαβορί, τόσο για τους Πανελλήνιους Αγώνες όσο και για τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο. Δεν είναι περίεργο αυτό, αν σκεφτούμε πως η Αθήνα ουσιαστικά ήταν ακόμα χωριό. Ένας άνθρωπος που προπονούνταν κάθε μέρα τρέχοντας στους δρόμους αλλά και στις λιγοστές αθλητικές εγκαταστάσεις της εποχής, ήταν κάτι αξιομνημόνευτο.

Το κίνητρο του ήταν καθαρά αθλητικό, επιθυμούσε τη νίκη στον αγώνα και φυσικά τη συμμετοχή στους Ολυμπιακούς Αγώνες, καθώς ο αγώνας αυτός, όπως θα ξέρεις, ήταν και ο προκριματικός για τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο.

Πανελλήνιοι Αγώνες, Κατάλογος Συμμετεχόντων.

Θ: Πριν μιλήσουμε αναλυτικότερα για τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο της 29ης Μαρτίου 1896, θα ήθελα να μας πεις περισσότερα για την κούρσα των Πανελληνίων Αγώνων της 10ης Μαρτίου…Τι ακριβώς έχεις ακούσει για τον πρώτο αυτό επίσημο μαραθώνιο αγώνα του Χαρίλαου;

Δ: Στις 9 και 10 Μαρτίου του 1896 είχαν προκηρυχτεί Πανελλήνιοι Αγώνες για διάφορα αγωνίσματα. Τη δεύτερη ημέρα των αγώνων έγινε και αυτός ο πρώτος παγκοσμίως μαραθώνιος αγώνας στην ιστορία. Από το επίσημο πρόγραμμα των αγώνων γνωρίζουμε ότι αρχικά είχαν δηλώσει συμμετοχή 33 δρομείς, αλλά στην εκκίνηση εμφανίστηκαν τελικά 25. Αυτή η πληροφορία όπως και πολλές άλλες λεπτομέρειες, αναφέρονται σε δημοσιεύματα εφημερίδων και διάφορα άλλα ενδιαφέροντα έγγραφα, που διαφύλαξε ο προπάππους.

Η διαδρομή ήταν 40 χλμ με εκκίνηση πολύ κοντά στο σημείο που είναι και σήμερα, περίπου στην είσοδο του Μαραθώνα. Ο αγώνας ξεκίνησε στις 2 το μεσημέρι. Ο Χαρίλαος έτρεξε φορώντας – ίσως προφητικά – τον αριθμό 1. Τελικά κατάφερε να τερματίσει πρώτος στο Παναθηναϊκό στάδιο μετά από 3 ώρες και 18 λεπτά. Πίσω του  τερμάτισαν οι Σπύρος Μπελόκας με 3:20 και Δημήτριος Δεληγιάννης με 3:33.

Σύμφωνα με ένα δημοσίευμα της εποχής, η μητέρα του τον κυνηγούσε στο Στάδιο, για να μην χαλάσει τα παπούτσια του..!

Θ: Γνωρίζεις πράγματα για την προετοιμασία του για τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο; Τις προπονήσεις του, το πρόγραμμά του, τα μέρη που έτρεχε, τη διατροφή του ίσως ή οτιδήποτε θα συνιστούσε πληροφορία σχετικά;

Δ: Δυστυχώς δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες για το πρόγραμμα που ακολουθούσε ως προετοιμασία για τον Μαραθώνιο. Προπονούταν κυρίως στο Παναθηναϊκό Στάδιο (ήταν αρκετά διαφορετικό από τη σημερινή του μορφή) καθώς και στον Πανελλήνιο ΓΣ. Σίγουρα στην καθημερινή του προπόνηση πρέπει να προσθέσουμε την απόσταση που διένυε για να πάει από την Καστέλλα μέχρι την Αθήνα και πίσω, που πολλές φορές την έκανε τρέχοντας.

Ένα χαρακτηριστικό δημοσίευμα της εφημερίδας “Ακρόπολις” περιγράφει ένα σκηνικό που βρέθηκε να κάνει “αγώνα” με το τραμ… και κατάφερε να τερματίσει πρώτος!

Θ: Ποια ήταν η σχέση του με το τρέξιμο αντοχής γενικά; Είχε κάνει απόπειρες στις μεγάλες αποστάσεις πριν το 1896; Ποια ήταν τα ερεθίσματά του;

Δ: Γενικά ο τρόπος ζωής των ανθρώπων εκείνη την εποχή ήταν τέτοιος που η ενασχόληση με το τρέξιμο αντοχής δεν φαινόταν κάτι τόσο δύσκολο, σε σύγκριση με έναν σημερινό μέσο άνθρωπο. Ασχολούταν με τον αθλητισμό από μικρό παιδί, ίσως επειδή ήταν η διέξοδος του μιας και είχε χάσει τον πατέρα του νωρίς, ή ίσως επειδή είχε δει το ταλέντο του στις μεγάλες αποστάσεις και ήθελε να το αναπτύξει.

Δεν γνωρίζω ποια ήταν τα ερεθίσματα που τον έστρεψαν στο τρέξιμο αντοχής, αλλά πιστεύω έπαιξε ρόλο η ενασχόλησή του εντατικά με τον χώρο ως συστηματικός αθλητής, σε έναν από τους πρώτους αθλητικούς συλλόγους στην Ελλάδα, μαζί με άλλους συναθλητές οι οποίοι προπονούνταν για διακρίσεις.

Θ: Ποιες ήταν οι σκέψεις και τα συναισθήματα του τις παραμονές του Ολυμπιακού Μαραθωνίου του 1896; Μετάφερέ μας εικόνες, αν γνωρίζεις, από εκείνες τις μέρες…

Δ: Οι αθλητές, που είχαν φτάσει από το προηγούμενο βράδυ στον Μαραθώνα, φιλοξενήθηκαν από κατοίκους της περιοχής. Κάποιοι στο σπίτι του δήμαρχου ή σε κάποιο από τα ελάχιστα μεγαλύτερα σπίτια των πιο εύπορων οικογενειών του χωριού. Το απόγευμα της προηγούμενης ημέρας το πέρασαν στα καφενεία συνομιλώντας με τους χωρικούς της περιοχής και προσπαθώντας να χαλαρώσουν πριν τον μεγάλο αγώνα.

Πιστεύω ότι πέρα από το άγχος του αγώνα, υπήρχε και το άγχος του φαβορί. Ήταν ένας από τους 2-3 αθλητές που είχαν αναφερθεί πολλές εφημερίδες ως οι μεγάλες ελπίδες της χώρας μας για διάκριση στον μαραθώνιο.  Επειδή η Ελλάδα δεν είχε κάποια σημαντική διάκριση στα Ολυμπιακά αγωνίσματα του στίβου, αλλά και λόγω της ιστορικής κληρονομιάς που κουβαλούσε ο συγκεκριμένος αγώνας, υπήρχαν μεγάλες προσδοκίες από την κοινή γνώμη, αλλά και πίεση, να βγει Έλληνας νικητής.

Θ: 29 Μαρτίου 1896…Η μέρα του μεγάλου αγώνα…Μίλησέ μας γι’ αυτή…Τι έχει πει ο Χαρίλαος σχετικά…Μας ενδιαφέρουν τα προ-αγωνιστικά δεδομένα…

Δ: Το πρωί πριν τον αγώνα οι αθλητές πήραν ένα ελαφρύ πρωινό που περιείχε αυγά και φρούτα. Σίγουρα κάτι που δε θα το σύστηνε κάποιος για πρωινό πριν από μαραθώνιο. Οι κάτοικοι τις περιοχής είχαν μαζευτεί στην εκκίνηση να εμψυχώσουν τους μαραθωνοδρόμους.

Ο Χαρίλαος φορούσε μία στολή που είχε ράψει η μητέρα του. Αποτελούνταν από ένα μεταξωτό πουκάμισο, μια κοντή γραβάτα, λινό παντελόνι και μαύρο ζωνάρι. Αξιοσημείωτη είναι η πατέντα που είχε σκεφτεί για να προστατεύσει τα πόδια του από τα πετραδάκια, τσουκνίδες, κλπ. που είχε συναντήσει στον προκριματικό. Είχε καλύψει το πάνω μέρος των παπουτσιών του με γκέτες ώστε να εμποδίζει την είσοδό τους και να προστατεύει έτσι τα πόδια του.

Ο Βασιλάκος με την αμφίεση που έτρεξε τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο του 1896

Θ: Γραμμή εκκίνησης στην είσοδο του τότε χωριού του Μαραθώνα…Ο Χαρίλαος, φορά το Νο7 και εκκινεί από τη δεύτερη σειρά…Μετάφερέ μας πληροφορίες, εικόνες, συναισθήματα, δεδομένα που είχε εκμυστηρευθεί στην οικογένεια…

Δ: Όπως μπορείς να φανταστείς, εκείνη την ημέρα όλη η Αθήνα ήταν στο πόδι. Ουσιαστικά ένας ολόκληρος λαός περίμενε η νίκη στον μαραθώνιο να είναι ελληνική. Σύμφωνα με δημοσίευμα, ο αφέτης του αγώνα έβγαλε σύντομο λόγο πριν την εκκίνηση για να εμψυχώσει τους Έλληνες δρομείς, παρομοιάζοντας τους με στρατιώτες που πρέπει να τα δώσουν όλα για να τιμήσουν την πατρίδα.

Ήταν μία πολύ συναισθηματικά φορτισμένη στιγμή για όλους τους συμμετέχοντες, και ιδιαίτερα για τον Χαρίλαο από τον οποίο υπήρχαν και οι μεγαλύτερες προσδοκίες για διάκριση.

Θ: Γνωρίζεις για συμβάντα κατά τη διάρκεια του αγώνα; Για τη στάση του Χαρίλαου στο Πικέρμι; Για τη σταδιακή προσπέραση των άλλων μαραθωνοδρόμων, μέχρι το πλασάρισμά του στην πρώτη θέση της κατάταξης στα τελευταία χιλιόμετρα της κούρσας;

Δ: Έχω διαβάσει τις περιγραφές για το πως κύλησε ο αγώνας και για τα συμβάντα στο Πικέρμι αλλά και την ιστορία όπως την διηγήθηκε μετέπειτα ο Χαρίλαος στον παππού μου. Έχοντας την εμπειρία από τον προκριματικό ακολούθησε μια συντηρητική στρατηγική και δεν έφυγε με το γκρουπ των προπορευόμενων, που αποτελούνταν από τους ξένους αθλητές.

Στο Πικέρμι σύμφωνα με τις ιστορικές αναφορές οι χωρικοί υποδέχονταν τους δρομείς με αγκαλιές, κεράσματα, ακόμη και ποτήρια με κρασί. Μια κοπέλα στην προσπάθεια της να αγκαλιάσει τον Βασιλάκο τον έριξε σε ένα τραπέζι με μεζέδες. Αυτός έσφιξε τα δόντια και συνέχισε να τρέχει.

Σε εκείνο το σημείο είχαν εγκαταλείψει τον αγώνα πάνω από τους μισούς δρομείς, ενώ προπορευόταν ο Γάλλος Λερμιζιό. Πέμπτος ακολουθούσε ο Βασιλάκος και έκτος ο Σπύρος Λούης.

Στο Χαρβάτι (σημερινή Παλλήνη) για άγνωστο λόγο, ένας παπάς που υποτίθεται ερχόταν από την Αθήνα, φώναζε ότι άδικα τρέχουν και ότι οι ξένοι τερμάτισαν ήδη στο Στάδιο. Σαν αποτέλεσμα ο κόσμος μπλέχτηκε με τους δρομείς, νομίζοντας πως όλα έχουν τελειώσει, εμποδίζοντάς τους να τρέξουν. Ο ίδιος ο Χαρίλαος είχε πει ότι για να ξεφύγει πέρασε κάτω από ένα άλογο, ενώ με αφορμή αυτό το σκηνικό είπε και τα εξής: «Για έναν αθλητή του Μαραθωνίου δρόμου, οποιαδήποτε στάση κατά τη διαδρομή του αγωνίσματος είναι ολέθρια. Εμείς οι Μαραθωνοδρόμοι είμαστε σαν το πολυγινωμένο σύκο. Λίγο να το κουνήσεις πέφτει καταγής.»

Λίγο μετά τον Σταυρό στην Αγία Παρασκευή, ο Λερμιζιό εγκαταλείπει, αφήνοντας πρώτο τον Αυστραλό Φλακ, με δεύτερο τον Βασιλάκο. Τελικά και ο Φλακ ξεμένει από δυνάμεις και εγκαταλείπει τον αγώνα στους Αμπελόκηπους, χωρίς να είναι ξεκάθαρο από μαρτυρίες αν σε εκείνο το σημείο τον ακολουθούσε ο Βασιλάκος ή ο Λούης.

Θ: Τερματισμός στο αλαλάζον Καλλιμάρμαρο, βλέποντας το πλήθος να αποθεώνει τον Σπύρο Λούη…Εικόνες, συναισθήματα, σκέψεις του Χαρίλαου…

Δ: Όπως θα γνωρίζεις, ο Χαρίλαος μπήκε στο Στάδιο θεωρώντας ότι είναι και ο νικητής. Όταν αντιλήφθηκε ότι είχε τερματίσει δεύτερος τότε και αναρωτήθηκε «Δεύτερος; Μα δεν με προσπέρασε κανείς».

Πιστεύω ο Χαρίλαος έζησε έναν καταιγισμό συναισθημάτων, από τη μία ήταν η χαρά του τερματισμού, οι πανηγυρισμοί του πλήθους και τα συγχαρητήρια, και από την άλλη η απορία για το πώς βγήκε δεύτερος, αφού δεν είδε κάποιον να τον προσπερνάει.

Έχουν γραφτεί πολλά για αυτή την ιστορία η οποία έχει γίνει ευρέως γνωστή τα τελευταία χρόνια. Δεν θα ήθελα να επεκταθώ στο τι πιστεύω πως έγινε, γιατί η γνώμη μου στο θέμα θα θεωρηθεί υποκειμενική.

Αρκετές έρευνες προσπάθησαν να ρίξουν φως στις συνθήκες διεξαγωγής του αγώνα, με πιο πρόσφατες το βιβλίο του Ντόναλντ Μακφαίηλ «Ο Χαρίλαος Βασιλάκος και η Αμφιλεγόμενη Πρωτιά του Σπύρου Λούη» και το ντοκιμαντέρ «Εφτά Λεπτά Ψυχής» του Πάνου Βλάχου.

Τερματισμός Βασιλάκου – Σκίτσο Γάλλου F. Galliard

Θ: Πες μας αν γνωρίζεις περισσότερα, για το τι διημείφθη ανάμεσα στον Χαρίλαο Βασιλάκο και τον Σπύρο Λούη, στα αποδυτήρια αμέσως μετά τον τερματισμό τους στον Ολυμπιακό Μαραθώνιο του 1896.

Δ: Σύμφωνα με όσα είχε πει στον γιο του και παππού μου Κωνσταντίνο, ο Χαρίλαος πλησίασε τον Σπύρο Λούη κατ’ ιδίαν στα αποδυτήρια και του είπε: «Αυτό που έκανες ήταν άτιμο. Επειδή όμως δεν θέλω να αμαυρώσω την ημέρα ούτε να χαλάσω τους πανηγυρισμούς που γίνονται έξω, δεν θα κάνω ένσταση. Εσένα ας σε κρίνει ο Θεός».

Θ: Ποια ήταν η πορεία του Χαρίλαου Βασιλάκου μετά τον ιστορικό αγώνα του 1896; Η αθλητική, επαγγελματική και κοινωνική του διαδρομή;

Δ: Ο Χαρίλαος δεν σταμάτησε να υπηρετεί τον αθλητισμό από διάφορες θέσεις, συμμετέχοντας σε αγώνες ως κριτής, σύμβουλος, διοργανωτής και φυσικά ως αθλητής. Συμμετείχε σε πολλούς αγώνες αντοχής, ενώ υπήρξε και ο εισηγητής του αγωνίσματος του Βάδην στην Ελλάδα, έχοντας τρέξει και κερδίσει στον πρώτο αγώνα 1 χλμ, που διοργανώθηκε το 1900 από τον Πανελλήνιο ΓΣ. Δυστυχώς λόγω τραυματισμού δεν είχε καταφέρει να τρέξει στον επόμενο επίσημο μαραθώνιο που διοργανώθηκε στην Ελλάδα το 1906 – είχε στείλει και σχετική επιστολή σε εφημερίδα της εποχής εξηγώντας τους λόγους που δεν μπορούσε να αγωνιστεί.

Παράλληλα με τον αθλητισμό, αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή Αθηνών και εργάστηκε στον Τελωνειακό κλάδο για 40 χρόνια, όπου έφτασε μέχρι τον βαθμό του διευθυντή.

Νίκη Βάδην

Θ: Χρόνια μετά, με τι σκέψεις και τι συναισθήματα περιέβαλλε τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο του 96; Ποια ήταν η στάση του κόσμου και της Πολιτείας απέναντι στον άθλο του;

Δ: Γενικά απέφευγε να μιλάει για τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο παρά τις πιέσεις και τις ερωτήσεις που δέχτηκε κατά καιρούς.

Άξια αναφοράς είναι μια δήλωσή του που έγινε αρκετά χρόνια μετά, το 1952. Ο Χαρίλαος βρέθηκε καλεσμένος στη σύνοδο της Επιτροπής Ολυμπιακών Αγώνων (μετέπειτα Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή) στο Ηρώδειο, παρόντος του Προεδρείου της ΔΟΕ. Στο περιθώριο της εκδήλωσης, ο Θάνος Κουτσικόπουλος – αθλητής και επτά φορές κριτής Ολυμπιακών Αγώνων – μαζί με τον προεδρεύοντα της ΕΟΑ Νικόλαο Μπαλτατζή, θέλησαν να γνωρίσουν τον Βασιλάκο στα παρευρισκόμενα μέλη της ΔΟΕ. Ο Κουτσικόπουλος έπαιξε τον ρόλο του μεταφραστή και, σύμφωνα με δική του μαρτυρία, αφότου αποχώρησαν οι ξένοι, και μετά από ερωτήσεις των παρευρισκομένων σχετικά με τον Ολυμπιακό Μαραθώνιο, δήλωσε: «Αυτά ξεχάστηκαν, ό,τι έγινε έγινε. Πάντως όσο ζω θα υποστηρίζω ότι ο Λούης δεν μας κατέφθασε αλλά παρουσιάστηκε ουρανοκατέβατος».

Κατά την διάρκεια της ζωής του τιμήθηκε πολλές φορές. Για την προσφορά του στον αθλητισμό, το 1960, η πολιτεία απένειμε στον Χαρίλαο τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικα. Επίσης έλαβε τιμητικά διπλώματα και βραβεία, με κυριότερα: το χρυσό μετάλλιο από τον ΣΕΓΑΣ στις 23 Απριλίου του 1959 και το βραβείο από τον Πανελλήνιο ΓΣ με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από την ίδρυση του Συλλόγου.

Δυστυχώς μετά τον θάνατό του η πολιτεία λησμόνησε τον μεγάλο αθλητή, φωτίζοντας μονόπλευρα την μαραθώνια διαδρομή. Εξαίρεση η μετονομασία  του Δημοτικού Σταδίου Γυθείου σε «Δημοτικό Στάδιο Ολυμπιονίκης Χαρίλαος Βασιλάκος» το 2004 με αφορμή τη διέλευση της Ολυμπιακής φλόγας από την πόλη.

Τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει κάποιες ενέργειες, με κυριότερη τη διοργάνωση του Μαραθώνιου Ολυμπίας από το 2015, ενός αγώνα αφιερωμένου στον Χαρίλαο Βασιλάκο. Οι τοπικοί φορείς της Αρχαίας Ολυμπίας, του Πύργου, της Ήλιδας αλλά και η Περιφέρεια Δυτικής Ελλάδας, έχουν αγκαλιάσει τον Χαρίλαο αφιερώνοντάς του τον ετήσιο αυτόν αγώνα, ο οποίος λαμβάνει χώρα μαζί με παράλληλους αγώνες και εκδηλώσεις, το τελευταίο σαββατοκύριακο κάθε Μαρτίου.

Να σημειωθεί ότι η σχέση του Χαρίλαου Βασιλάκου με την Αρχαία Ολυμπία ξεκινάει από το 1965. Τότε ο γιός του και παππούς μου Κωνσταντίνος είχε δώσει προς έκθεση το Ολυμπιακό Μετάλλιο του Χαρίλαου, το τιμητικό δίπλωμα και το μοναδικό δάφνινο στεφάνι που έχει σωθεί από το 1896, στο Μουσείο Νεότερων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αρχαία Ολυμπία.

Ο ΣΕΓΑΣ, με αφορμή τα 120 χρόνια από τον πρώτο μαραθώνιο, τίμησε τον Χαρίλαο στις 13 Νοεμβρίου 2016 στο πρόσωπο του πατέρα μου, απονέμοντας μια τιμητική πλακέτα. Η βράβευση έγινε στο Παναθηναϊκό Στάδιο την ημέρα διεξαγωγής του μαραθωνίου και παράλληλα τιμήθηκαν ο Σπύρος Λούης, άλλοι μεγάλοι δρομείς που άφησαν το στίγμα τους στην κλασική διαδρομή, καθώς και η Ολυμπιακή ομάδα του Ρίο.

Πέρα από το παραπάνω, ο ΣΕΓΑΣ έχει αγνοήσει επιδεικτικά τον άνθρωπο που κέρδισε τον πρώτο μαραθώνιο της ιστορίας, αλλά και συνάμα πρώτο Πανελληνιονίκη. Η αποκορύφωση αυτού ήταν, κατά την γνώμη μου, το ότι δεν συμπεριέλαβαν τον Χαρίλαο Βασιλάκο στη σειρά με τα επετειακά μετάλλια του Μαραθώνιου της Αθήνας.

Είναι πραγματικά απορίας άξιο, τι άλλο θα έπρεπε να είχε πετύχει, για να τιμηθεί ουσιαστικά και όπως του αξίζει από την επίσημη ομοσπονδία του χώρου που ο ίδιος τόσο τίμησε και προσέφερε.

Βασιλάκος-Κυριακίδης 1947

Εκδήλωση προς τιμήν του Χαρίλαου Βασιλάκου

Θ: Μίλησέ μας για τα τελευταία χρόνια του Χαρίλαου Βασιλάκου.

Δ: Μετά τη συνταξιοδότηση του ο Χαρίλαος έζησε μια ήσυχη ζωή με την οικογένεια του. Έμενε στην Πλάκα μέχρι τα τέλη του 1950, ενώ αργότερα μετακόμισε στην Καστέλλα.

Απεβίωσε στον Πειραιά την 1^η Δεκεμβρίου του 1964.

Οικία Βασιλάκου, Πλατεία Αέρηδων, Πλάκα

Θ: Ποια πιστεύεις πως είναι η κληρονομιά του Χαρίλαου Βασιλάκου, το πιο σημαντικό ή τα πιο σημαντικά του επιτεύγματα για τα οποία αξίζει να μνημονεύεται και να εμπνέει σήμερα;

Δ: Ο Χαρίλαος Βασιλάκος ήταν ένας φάρος αθλητικής ηθικής. Η αγάπη του για το άθλημα ήταν μεγαλύτερη από την επιθυμία του για τη νίκη. Πιστεύω ειδικά με τις σημερινές συνθήκες και την άνθιση του δρομικού κινήματος, κάθε δρομέας και ιδιαίτερα μαραθωνοδρόμος, μπορεί να ταυτιστεί μαζί του.

Θα ήθελα να δανειστώ τα λόγια της κ. Κωνσταντίνας  Γογγάκη, η οποία έγραψε γι’ αυτόν:

«Η αθλητική ευπρέπεια την οποίαν επέδειξε στους πρώτους σύγχρονους Ολυμπιακούς, Αγώνες υπήρξε υποδειγματική όσον αφορά την αξία της νίκης. Δεν έκανε  τα πάντα γι’ αυτήν, ούτε και άλλαξε τις συνήθειές του μετά τις αδικίες και τις απογοητεύσεις που αντιμετώπισε. Αγαπούσε τον αθλητισμό, τον οποίο ποτέ δεν εγκατέλειψε, και όχι την νίκη καθεαυτή. Εξάλλου υπήρξε εγκρατής για το καλό του ελληνικού αθλητισμού τον οποίο υπηρέτησε ως γνήσιος υποστηρικτής του. Το  παράδειγμα του σεμνού ολυμπιονίκη Χαρίλαου Βασιλάκου υπενθυμίζει ότι οι αξίες δεν εμπορεύονται, ούτε και διαλαλούνται. Ίσως μάλιστα, ορισμένες φορές, υπονοούν περισσότερα δια της σιωπής.»[1]

Θ: Για σένα προσωπικά, τι είναι ο Χαρίλαος Βασιλάκος;

Δ: Για εμένα είναι ο μεγαλύτερος λόγος που τα τελευταία χρόνια, κάθε Νοέμβριο, βρίσκομαι στον Μαραθώνα, στην ίδια εκκίνηση που στάθηκε και αυτός πάνω από 120 χρόνια πριν.

Θ: Διονύση, θέλω να σ’ ευχαριστήσω θερμά που μας παραχώρησες τη σύντομη αυτή συνέντευξη, για έναν αθλητή, για έναν άνθρωπο που αποτελεί διαχρονικό παράδειγμα ήθους και αξιοπρέπειας για όλους μας, είτε ασχολούμαστε με τον αθλητισμό, είτε όχι.

Να είσαι πάντα καλά!

Δ: Θανάση σε ευχαριστώ και πάλι για την ευκαιρία αυτή. Εύχομαι πολλά και καλά χιλιόμετρα για όλους και σύντομα επιστροφή στους επίσημους αγώνες.

Μετάλλιο και δάφνινο στεφάνι Βασιλάκου, όπως εκτίθενται στην Αρχαία Ολυμπία

Παράρτημα, Κείμενα και Άρθα

Χάρης, Διονύσης, Εύη Βασιλάκου (τερματισμός Αυθεντικού Μαραθωνίου, 10ης Νοεμβρίου 2019)