Εισαγωγή
Παρότι όλοι στον αθλητισμό αναγνωρίζουν την σημασία της αυτοπεποίθησης ως βασικό παράμετρο επιτυχίας, είναι καταννοητό ότι δεν είναι εύκολο να οριστεί ο όρος.
Οι αθλητικοί ψυχολόγοι ορίζουν την αυτοπεποίθηση ως «την πεποίθηση ότι μπορεί να εκτελεστεί με επιτυχία μία συγκεκριμένη συμπεριφορά» (Weinberg and Gould, 2015).
Οι Nichols and Jones (2013) παρουσιάζουν το ορισμό των Vealey and Chase (2008), σύμφωνα με τους οποίους «η αθλητική αυτοπεποίθηση είναι η πεποίθηση ή ο βαθμός βεβαιότητας ενός αθλητή ότι έχει τις ικανότητες να αγωνιστεί με επιτυχία στον αθλητισμό».
Αυτοπεποίθηση ως χαρακτηριστικό της προσωπικότητας και ως στάση ζωής
Πρέπει να ξεκαθαριστεί ότι η αυτοπεποίθηση μπορεί να είναι μέρος της προσωπικότητας ενός ανθρώπου (η αυτοπεποίθηση ως χαρακτηριστικό του ανθρώπου) ή μπορεί να είναι μία ασταθής κατάσταση (η αυτοπεποίθηση ως χαρακτηριστικό σε δεδομένη στιγμή/ περιβάλλον).
Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν αυτοπεποίθηση σε οποιοδήποτε τομέα της ζωής τους και κάποιοι άλλοι που μπορεί να έχουν αυτοπεποίθηση σε κάποιο τομέα (π.χ. επαγγελματικό τομέα) και σε κάποιον άλλο όχι (π.χ αθλητισμό).
Πλεονεκτήματα από την ύπαρξη της αυτοπεποίθησης
Τα πλεονεκτήματα από την ύπαρξη της αυτοπεποίθησης σύμφωνα με τους Weinberg and Gould (2015) είναι μεταξύ άλλων και τα εξής:
- Η αυτοποίθηση εγείρει θετικά συναισθήματα. Π.χ. όταν έχεις αυτοπεποίθηση, είναι πιο πιθανόν να παραμείνεις ήρεμος και χαλαρός σε καταστάσεις υψηλής πίεσης.
- Η αυτοπεποίθηση διευκολύνει την συγκέντρωση. Π.χ. όταν έχεις αυτοπεποίθηση το μυαλό σου είναι ελεύθερο να εστιάσει στο έργο.
- Η αυτοπεποίθηση επηρεάζει τους στόχους. Ανθρωποι με αυτοπεποίθηση τείνουν να θέτουν προκλητικούς στόχους και να τους κυνηγούν ενεργά.
- Η αυτοπεποίθηση αυξάνει την ένταση της προσπάθειας. Το πόσο πολύ προσπάθεια κάποιος θα καταβάλει και πόσο πολύ θα επιμείνει στην επίτευξη του στόχου εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την αυτοπεποίθησή του.
- Η αυτοπεποίθηση επηρεάζει την στρατηγική στον αθλητισμό. Π.χ. κάποιοι αθλητές παίζουν για να κερδίσουν και άλλοι για να μη χάσουν.
- Η αυτοπεποίθηση επηρεάζει την ψυχολογική ώθηση. Αθλητές και προπονητές αναφέρονται στην ψυχολιγική ώθηση ως κρίσιμο παράγοντα που καθορίζει εάν κάποιος θα νικήσει ή θα χάσει.
- H αυτοπεποίθηση επηρεάζει την απόδοση. Πιθανότητα η πιο σημαντική σχέση για τους αθλητές και προπονητές είναι η σχέση μεταξύ αυτοπεποίθησης και απόδοσης.
Οι Nichols and Jones (2013) αναφέρουν ότι υπάρχουν τα εξής πλεονεκτήματα ως αποτέλεσμα της ύπαρξης αθλητικής αυτοπεποίθησης:
- Αυξανόμενη αθλητική απόδοση.
- Συναισθήματα – Δημιουργία κατάλληλων και θετικών συναισθημάτων. Οι αθλητές που έχουν υψηλή αυτοπεποίθηση είναι πιο πιθανόν να ερμηνεύσουν την ανησυχία/ αγωνία πριν από αγώνες ως ένα θετικό συναίσθημα σε σύγκριση με τους αθλητές με χαμηλά επίπεδα αυτοπεποίθησης.
- Προσπάθεια – Οι αθλητές γεμάτοι με αυτοπεποίθηση είναι πιο πιθανόν να καταβάλλουν μεγαλύτερη αθλητική προσπάθεια σε σχέση με τους αθλητές που δεν έχουν αυτοπεποίθηση.
- Ψυχολογική Δυναμική – Η Ψυχολογική δυναμική αναφέρεται στην πεποίθηση του αθλητή ή της ομάδας των αθλητών καταπόσο ο στόχος επιτυγχάνεται ή όχι.
Ο Cox (2002) επικαλούμενος τις εργασίες του Bandura αναφέρει τα παρακάτω στοιχεία μέσω των οποίων ο αθλητής μπορεί να αυξήσει την αυτοπεποιθήση του καθώς και της αυτοαποτελεσματικότητας στον αθλητισμό:
Επιτυχής εκτέλεση. Σε μία δρομική προετοιμασία ο προπονητής δημιουργεί επιμέρους στόχους που οδηγούν στον τελικό στόχο και αυξάνουν την αυτοπεποίθηση του αθλητή, αναφορικά με την δυνατότητα επίτευξης του τελικού στόχου. Ενας αθλητής που δεν τρέχει σωστά, καταφέρνει να κατακτήσει σταδιακά τμήματα της σωστής βιομηχανικής τους τρεξίματος και αυτό επιφέρει σταδιακά την αύξηση της αυτοπεποίθησής τους.
Υποκατάστατη εμπειρία. Ενας αρχάριος αθλητής ίσως να μην μπορεί να τρέξει σωστά όμως έχοντας μέσα στο προπονητικό γκρουπ άλλους αθλητές, μπορεί να βιώσει την σωστή τεχνική και αυτό αποτελεί μία σωστή βάση στο να αυξηθεί η πεποίθησή του ότι μπορεί να πετύχει σταδικά το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Λεκτική πειθώ. Προπονητής και συναθλητές ενθαρρύνουν τον αθλητή και αυξάνουν την πεποίθησή του ότι μπορεί να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Αυτό αυξάνει την πεποίθηση του αθλητή ότι είναι επαρκής για να πετύχει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Συναισθηματική Διέγερση. Ο ικανοποιητικός βαθμός εγρήγορσης βοηθάει στη δημιουργία απαραίτητης προσοχής σε κάτι και αυτό με τη σειρά του βοηθάει τον αθλητή.
Βιβλιογραφία
- Cox RH (2002).Sport Psychology: Concepts and applications. McGraw Hill Higher Education, 5η. Στην Ελληνική έκδοση επιμέλεια Γιάννης Ζέρβας. Εκδόσεις Παρισιάνου
- Nicholls and Jones (2013). Psychology in Sports Coaching. Routledge
- Weinberg RS & Gould D. (2015). Foundations of Sport and Exercise Psychology. Human Kinetics. Sixth Edition
Roberto4Carlos
Μεγάλο θέμα έπιασες Γιάννη, @giannispsarelis .
Ένα θέμα που δεν αφορά ευθέως νούμερα, μαθηματικά, υδατάνθρακες και γαλακτικό οξύ, σφυγμούς, watt και σωματικές αποδόσεις, αλλά ασχολείται με τον πυρήνα της προπόνησης, που είναι ο άνθρωπος και το κέντρο αυτού που είναι η ψυχοσύνθεσή του.
Χαμηλή αυτοπεποίθηση που πολλές φορές αρκεί να σου χαλάσει προπονήσεις που τις “έχεις” δίνοντας την αίσθηση του ακατόρθωτου και του αδιαπέραστου εμποδίου.
Νομίζω οι περισσότεροι έχουμε βρεθεί σε τέτοιες καταστάσεις αλλά ξέρουμε πως μετά από λίγο θα επανέρθουμε δυνατοί και με όρεξη για τη συνέχεια. Φυσικά κομβικό σημείο είναι όταν θα βρίσκεσαι σε μια τέτοια κατάσταση, να μην σου “κόψουν τα φτερά” οι γύρω σου, οι άνθρωποι σου, ο προπονητής σου, οι συναθλητές σου.
Προσωπικά πιστεύω πως πρέπει να εξωτερικεύει κανείς αυτή την έλλειψη αυτοπεποίθησης όταν συμβαίνει, να μην το κρατά μέσα του και συσσωρεύεται, να εντοπιστούν οι παράγοντες που δημιουργούν πρόβλημα και να αναζητηθούν τρόποι αντιμετώπισης, ακόμη ζητώντας και την βοήθεια των γύρω σου.
Και ας μην ξεχνάμε, ότι για να πετύχει κανείς τους αθλητικούς του στόχους, πρέπει απαραιτήτως να συνεργάζονται αρμονικά τα 2 συστατικά του. Ψυχή και σώμα. Πνεύμα και κορμί.
Giannis Psarelis
@roberto4carlos Είναι πολύ σωστό ότι η σωματική προετοιμασία (φυσική κατάσταση όπως συνήθως την ονομάζουμε) του αθλητή είναι το ένα κομμάτι του παζλ της αθλητικής προετοιμασίας όμως υπάρχουν πολλά κομμάτια με ποιο σημαντικό την νοητική προετοιμασία.
Παρότι ο προπονητής δεν έχει το βάθος γνώσης ενός αθλητικού ψυχολόγου οφείλει να ξέρει σε βάθος κάποιες βασικές έννοιες και να γνωρίζει πως θα μπορέσει να δουλέψει με τον αθλητή του πάνω σε αυτές. Αναφέρομαι στη σωστή στοχοθεσία, στη σωστή διαχείριση του άγχους, τη δημιουργία κατάλληλων επιπέδων εγρήγορσης ανάλογα με το άθλημα και τον αθλητή, την αύξηση των επιπέδων παρακίνησης και συγκέντρωσης κ.λπ.
Ως προπονητής αρκετές φορές δυσκολεύομαι να πείσω κάποιους αθλητές για τη σημασία της νοητικής προπόνησης και προετοιμασίας καθώς υπάρχει μία λανθάνουσα άποψη για τη σημασία της αθλητικής ψυχολογίας.
Για τη μη σωστή θέση της αθλητικής ψυχολογίας στον ελληνικό αθλητισμό ευθύνη έχουμε όλοι μας κυρίως οι προπονητές (που δεν έχουμε επενδύσει επαρκώς σε σχετική μελέτη και να μπορούμε να ετοιμάζουμε νοητικά με απλές πρακτικές ασκήσεις και παρεμβάσεις τους αθλητές νοητικά παράλληλα με τη σωματική προετοιμασία και σε καθημερινή βάση) και οι αθλητικοί ψυχολόγοι που δεν έχουν μπορέσει να καταγράψουν τις ανάγκες του κάθε αθλήματος και πολλές φορές αναφέρονται σε γενικά θέματα κάτι που εκνευρίζει αθλητές και προπονητές.
Σε επόμενο άρθρο θα αναφέρουμε ποια είναι τα σημαντικά στοιχεία με τα οποία χτίζεται μία επιτυχημένη σχέση μεταξύ προπονητή και αθλητή. Οταν χτιστεί σωστά αυτή η σχέση τότε θα υπάρχει και πολύ εντυπωσιακό αποτέλεσμα και ο αθλητής θα θελήσει να προπονηθεί και νοητικά από τον προπονητή που έχει επιλέξει στην σχέση με τον οποίο έχει επενδύσει. Οσο περισσότερο διάστημα συνεργάζομαι με ένα αθλητή τόσο το ποσοστό της μεταξύ μας επικοινωνίας που αφορά την νοητική προετοιμασία μεγαλώνει. Ετσι σε ένα αρχάριο αθλητή η επικοινωνία αναλώνεται σε θέματα τεχνικής και τεχνογνωσίας σε θέματα προπόνησης ενώ σε ένα έμπειρο αθλητή ίσως και το 80% του χρόνου επικοινωνίας μας αφορούν θέματα αθλητικής ψυχολογίας.
Giannis Psarelis
@roberto4carlos Είναι πολύ σωστό ότι η σωματική προετοιμασία (φυσική κατάσταση όπως συνήθως την ονομάζουμε) του αθλητή είναι το ένα κομμάτι του παζλ της αθλητικής προετοιμασίας όμως υπάρχουν πολλά κομμάτια με ποιο σημαντικό την νοητική προετοιμασία.
Παρότι ο προπονητής δεν έχει το βάθος γνώσης ενός αθλητικού ψυχολόγου οφείλει να ξέρει σε βάθος κάποιες βασικές έννοιες και να γνωρίζει πως θα μπορέσει να δουλέψει με τον αθλητή του πάνω σε αυτές. Αναφέρομαι στη σωστή στοχοθεσία, στη σωστή διαχείριση του άγχους, τη δημιουργία κατάλληλων επιπέδων εγρήγορσης ανάλογα με το άθλημα και τον αθλητή, την αύξηση των επιπέδων παρακίνησης και συγκέντρωσης κ.λπ.
Ως προπονητής αρκετές φορές δυσκολεύομαι να πείσω κάποιους αθλητές για τη σημασία της νοητικής προπόνησης και προετοιμασίας καθώς υπάρχει μία λανθάνουσα άποψη για τη σημασία της αθλητικής ψυχολογίας.
Για τη μη σωστή θέση της αθλητικής ψυχολογίας στον ελληνικό αθλητισμό ευθύνη έχουμε όλοι μας κυρίως οι προπονητές (που δεν έχουμε επενδύσει επαρκώς σε σχετική μελέτη και να μπορούμε να ετοιμάζουμε νοητικά με απλές πρακτικές ασκήσεις και παρεμβάσεις τους αθλητές νοητικά παράλληλα με τη σωματική προετοιμασία και σε καθημερινή βάση) και οι αθλητικοί ψυχολόγοι που δεν έχουν μπορέσει να καταγράψουν τις ανάγκες του κάθε αθλήματος και πολλές φορές αναφέρονται σε γενικά θέματα κάτι που εκνευρίζει αθλητές και προπονητές.
Σε επόμενο άρθρο θα αναφέρουμε ποια είναι τα σημαντικά στοιχεία με τα οποία χτίζεται μία επιτυχημένη σχέση μεταξύ προπονητή και αθλητή. Οταν χτιστεί σωστά αυτή η σχέση τότε θα υπάρχει και πολύ εντυπωσιακό αποτέλεσμα και ο αθλητής θα θελήσει να προπονηθεί και νοητικά από τον προπονητή που έχει επιλέξει στην σχέση με τον οποίο έχει επενδύσει. Οσο περισσότερο διάστημα συνεργάζομαι με ένα αθλητή τόσο το ποσοστό της μεταξύ μας επικοινωνίας που αφορά την νοητική προετοιμασία μεγαλώνει. Ετσι σε ένα αρχάριο αθλητή η επικοινωνία αναλώνεται σε θέματα τεχνικής και τεχνογνωσίας σε θέματα προπόνησης ενώ σε ένα έμπειρο αθλητή ίσως και το 80% του χρόνου επικοινωνίας μας αφορούν θέματα αθλητικής ψυχολογίας.