Το τίμημα της άσκησης για την καρδιά (και γιατί πιθανά να μη χρειάζεται να ανησυχείς)

Η μακροχρόνια ενασχόληση με τον μαραθώνιο ή την ποδηλασία μεγάλων αποστάσεων, επιβαρύνει ή όχι την καρδιά;

Δύο σημαντικές νέες μελέτες σε αθλητές και στον έλεγχο των στεφανιαίων αρτηριών τους, υποδηλώνουν ότι η απάντηση μπορεί να είναι ένα ξεκάθαρο ναι. Και οι δύο μελέτες διαπιστώνουν ότι οι αθλητές αντοχής, ειδικά οι άνδρες, που ασκούν χρόνια προπόνησης και ανταγωνισμού, δείχνουν μια εκπληκτικά υψηλή εμφάνιση πλακών στις αρτηρίες τους, κάτι που μπορεί να είναι χαρακτηριστικό καρδιαγγειακής νόσου.

Αλλά οι μελέτες διαπιστώνουν επίσης ότι αυτές οι αρτηριακές πλάκες φαίνεται να διαφέρουν κάπως από τα είδη πλακών που βρέθηκαν στις καρδιές των λιγότερο ενεργών ανθρώπων και έτσι δεν μπορεί να είναι αιτία ανησυχίας.

Πιθανότατα, τουλάχιστον από τότε που ο Αθηναίος οπλίτης έτρεξε τον πρώτο μαραθώνιο πριν από χιλιάδες χρόνια και στη συνέχεια κατέρρευσε και πέθανε, οι άνθρωποι αναρωτήθηκαν αν η επίπονη άσκηση είναι επικίνδυνη για την καρδιά.

Έχουν υπάρξει ενδείξεις, τόσο ανέκδοτες όσο και επιστημονικές, ότι μπορεί να είναι πράγματι επικίνδυνη. Μία μελέτη από το 2011 σε μακροχρόνιους άνδρες ελίτ αθλητές αντοχής, διαπίστωσε ότι ένας δυσανάλογος αριθμός είχε ουλές στους καρδιακούς μύες τους.

Άλλες μελέτες έχουν δείξει ότι οι δρομείς μαραθωνίου, ιδιαίτερα οι άνδρες, φαίνεται να διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν πλάκες μέσα στις στεφανιαίες αρτηρίες τους από ότι οι άνθρωποι που ασκούνται λιγότερο ή καθόλου. Τέτοιες πλάκες είναι ανησυχητικές, καθώς αν αποκολληθούν από τα τοιχώματα της αρτηρίας, μπορούν να μπλοκάρουν τη ροή του αίματος προκαλώντας καρδιακή προσβολή.

Αλλά οι περισσότερες από αυτές τις μελέτες ήταν μικρές και συχνά αφορούσαν σε λιγότερους από δώδεκα συμμετέχοντες.

Σε νέες μελέτες, οι επιστήμονες θέλησαν να εξετάσουν πολύ περισσότερες καρδιές απ’ ό,τι σε προηγούμενα πειράματα. Σε μια από τις μελέτες αυτές, οι ερευνητές του Πανεπιστημίου Radboud ενέπλεξαν 284 άνδρες από τις Κάτω Χώρες και αλλού, οι οποίοι ήταν αθλητικά ενεργοί καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους. Σε άλλη μελέτη, οι καρδιολόγοι από το Πανεπιστήμιο του Αγίου Γεωργίου στο Λονδίνο και άλλα ιδρύματα, συγκέντρωσαν σχεδόν 300 άνδρες και γυναίκες, οι μισοί από τους οποίους ήταν δρομείς ή ποδηλάτες με μακρά ιστορία προπόνησης σε ανταγωνιστικό επίπεδο, ενώ οι άλλοι μισοί εθελοντές ήταν ανενεργοί σε οποιαδήποτε άσκηση. Κανείς δεν είχε ιστορικό καρδιακών παθήσεων.

Οι εθελοντές και στις δύο μελέτες ολοκλήρωσαν εκτεταμένα ερωτηματολόγια σχετικά με το ιστορικό τους, περιγράφοντας το χρόνο, εάν υπήρχε, που είχαν ξοδέψει σε προπόνηση και ανταγωνισμό στα αθλήματα αντοχής από την εφηβεία.

Οι ερευνητές και από τις δυο μελέτες σκάναραν τις καρδιές των εθελοντών, χρησιμοποιώντας μια ποικιλία τεχνικών. Ενώ οι περισσότερες παλαιότερες μελέτες των καρδιών των αθλητών βασίζονταν κυρίως σε βασικές CT (αξονικής τομογραφίας) της καρδιάς και των αιμοφόρων αγγείων που αποκαλύπτουν πόση πλάκα υπάρχει στις αρτηρίες, οι νέες μελέτες έθεσαν επίσης σε εφαρμογή πρόσθετες τεχνικές που καθορίζουν τη σύνθεση αυτών των πλακών.

Η σύνθεση των ιστών πλάκας έχει επίσης σημασία. Οι καρδιολόγοι γνωρίζουν ότι εάν οι πλάκες είναι πυκνές και ασβεστοποιημένες, τείνουν επίσης να είναι σταθερές και απίθανο να αποκολληθούν από τους τοίχους των αρτηριών. Εάν, από την άλλη, οι πλάκες είναι λιπαρές και κάπως χαλαρές, μπορούν πιο εύκολα να διαρραγούν από τον τοίχο και να προκαλέσουν καρδιακή προσβολή.

Και στις δύο μελέτες, ένα μακρύ ιστορικό επίπονης άσκησης συνδέθηκε με αρτηριακές πλάκες. Στην ολλανδική μελέτη, οι άντρες που είχαν ασκηθεί – κυρίως με τρέξιμο – για περισσότερες από τέσσερις ώρες την εβδομάδα καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους, ήταν πολύ πιο πιθανό να έχουν πλάκες στις αρτηρίες τους απ’ όσο οι άνδρες που είχαν τρέξει για λιγότερο από περίπου μία ώρα την εβδομάδα κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Η συσχέτιση ήταν ισχυρότερη μεταξύ των ανδρών που είχαν τρέξει εντονότερα, σύμφωνα με προπονητικούς και αγωνιστικούς τους χρόνους.

Ομοίως, στη βρετανική μελέτη, ενώ η πλειονότητα των συμμετεχόντων είχε καθαρές αρτηρίες, οι αθλητές εμφάνιζαν περισσότερες αρτηριακές πλάκες από τους εθελοντές με καθιστική ζωή.

Αλλά και στις δύο έρευνες, όσο πιο ενεργός ήταν κάποιος, τόσο πιο πιθανό ήταν οι πλάκες του να είναι ασβεστοποιημένες και πυκνές. Οι λιγότερο ενεργείς άνθρωποι είχαν πιο λιπαρές, πιο προβληματικές πλάκες.

Οι δυο αυτές μελέτες υποδεικνύουν ότι «μπορεί να υπάρξει συσχέτιση μεταξύ μεγάλου όγκου άσκησης και στεφανιαίας ασβεστοποίησης», σύμφωνα με τον Δρ. Benjamin Levine, καθηγητής καρδιολογίας στο Ιατρικό Κέντρο Southwestern του Πανεπιστημίου του Τέξας και διευθυντής του Ινστιτούτου Άσκησης και Περιβαλλοντικής Ιατρικής στο Texas Presbyterian Υγείας στο Ντάλας. «Αν όμως επικεντρωθείτε στη μορφολογία των πλακών», συνεχίζει, «φαίνεται να είναι πιο καλοήθεις» απ’ ότι σε ανθρώπους που ασκούνται λιγότερο.

Φυσικά, τα παραπάνω δεν μας λένε αν οι συνήθειες άσκησης των ανθρώπων προκαλούν άμεσα πλάκες κάθε είδους που αναπτύσσονται στις καρδιές τους, παρά μόνο ότι τα δύο σχετίζονται. Επίσης, δεν μπορούν να εξηγήσουν γιατί η άσκηση μπορεί να συνεισφέρει στις πλάκες ή αν, με την πάροδο του χρόνου, οι αθλητές με πλάκες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από άλλους ανθρώπους που πάσχουν από καρδιακή προσβολή.

Ο Δρ Levine και οι συνάδελφοί του έχουν μόλις αρχίσει μια μακροχρόνια μελέτη, που θα ακολουθήσει τους αθλητές για χρόνια, παρακολουθώντας τις αλλαγές στις αρτηρίες τους και τα αντίστοιχα ιατρικά αποτελέσματα.
Αλλά για την ώρα, τα διαθέσιμα δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων αυτών των νέων μελετών, δείχνουν ότι η παρατεταμένη άσκηση αντοχής μπορεί να μεταβάλει τις αρτηρίες σας αλλά δεν φαίνεται να τις βλάπτει.
Αν ωστόσο ανησυχείτε για την καρδιακή σας υγεία, συμβουλευτείτε προφανώς έναν γιατρό. «Αν θέλετε να τρέξετε ένα μαραθώνιο, τρέξτε έναν μαραθώνιο. Αν όμως ο στόχος σας από την άσκηση είναι απλώς να είστε υγιής, μισή ώρα τρέξιμο είναι αρκετό.»

Πηγή: New York Times, Gretchen Reynolds, 19 Ιουλίου 2017