Πώς αντιμετωπίζουν την έντονη ζέστη οι elite αθλητές

Στο Παγκόσμιο Πρωτάθλημα στην Doha το 2019, οι ερευνητές έδωσαν θερμόμετρα σε μορφή χαπιού στους αθλητές του μαραθωνίου και του βάδην και χρησιμοποίησαν και θερμικές κάμερες, ώστε να αξιολογήσουν την αποτελεσματικότητα της ενυδάτωσης και των μεθόδων αντιμετώπισης της έντονης ζέστης και υγρασίας.

O καναδός Εvan Dunfee κέρδισε το χάλκινο μετάλλιο στα 50Κ του βάδην. Έχοντας να αντιμετωπίσει πνιγηρές συνθήκες στο Κατάρ, με 32ºC και 75% υγρασία, ο Dunfee έμεινε 10′ μέσα σε πάγο, λίγο πριν τον αγώνα, ενώ φορούσε και μία παγωμένη πετσέτα γύρω από τον λαιμό του, μέχρι την εκκίνηση. Κατά την διάρκεια του αγώνα, σταμάτησε 74 φορές στους σταθμούς τροφοδοσίας, σε διάστημα 4 ωρών, για να πάρει υγρά, σφουγγάρια, “παγωμένα” καπέλα και πετσέτες για τον λαιμό.

Όλο αυτό τελικά δούλεψε: μέσω ενός χαπιού που δόθηκε στους αθλητές (ως μέρος μιας έρευνας από την World Athletics), μετρήθηκε η θερμοκρασία πυρήνα του σώματος του Dunfee. Βρέθηκε σταθερή, κάτω από τους 39ºC, για το μεγαλύτερο μέρος του αγώνα. Η θερμοκρασία αυτή είναι μεν υψηλή, εν τούτοις υποφερτή και βιώσιμη. Κι όπως φάνηκε, επέτρεψε στον Dunfee να επιταχύνει στα τελευταία 5Κ και να περάσει τους καταβεβλημένους από την ζέστη αντιπάλους του.
Δεν τα κατάφεραν όλοι όμως τόσο καλά σε αυτές τις ασυνήθιστα δύσκολες συνθήκες. Στον μαραθώνιο των γυναικών το προηγούμενο βράδυ, μόνο 40 από τις 70 δρομείς τερμάτισαν.

Η έρευνα της WA, με επί κεφαλής τον Sebastien Racinais του Doha’s Aspetar Orthopaedic and Sports Medicine Hospital και μία πολυεθνική ομάδα ειδικών, συγκέντρωσε δεδομένα από 83 αθλητές που συμμετείχαν στο μαραθώνιο και το βάδην. Οι δρομείς συμπλήρωσαν ένα έντυπο με το πλάνο ενυδάτωσης και ψύξης που θα ακολουθούσαν, κατάπιαν το χάπι που θα κατέγραφε την θερμοκρασία του πυρήνα τους, ενώ υπήρχαν και υπέρυθρες κάμερες που θα μετρούσαν την θερμοκρασία του δέρματος, αμέσως πριν την εκκίνηση και μετά τον αγώνα.
Τα αποτελέσματα προσέφεραν σπάνιες και σημαντικές πληροφορίες για το πώς οι elite αθλητές διαχειρίζονται τέτοιες συνθήκες, όπως και κατά πόσο οι μέθοδοί τους απέδωσαν. Ας δούμε τα κυριότερα από τα ευρήματα.

(Σχεδόν) Όλοι ενυδατώθηκαν

Πολλή συζήτηση γίνεται σχετικά με το αν πρέπει να ακολουθείται μία συγκεκριμένη τακτική ενυδάτωσης ή απλά να πίνεις όταν και εφόσον διψάς. Σε αυτή την περίπτωση, το 93% είχε προκαθορισμένη στρατηγική. Οι βαδιστές κατά μέσο όρο, είχαν σχεδιάσει να πίνουν 1.1 λίτρα νερού ανά ώρα. Οι μαραθωνοδρόμοι 0.7 lt/h, πιθανώς επειδή είναι δυσκολότερο και πιο άβολο να πίνεις ενώ τρέχεις.

Οι μετρήσεις πριν και μετά τον αγώνα, έδειξαν ότι οι αθλητές έχασαν κατά μ.ο. 2.2% από την αρχική σωματική τους μάζα. 1.4% για αυτούς στα 20Κ βάδην, 2.7% στα 50Κ βάδην και 3.3% στο μαραθώνιο.

Στο παρακάτω διάγραμμα, ο κάθετος άξονας δείχνει πόσο βάρος κάθε αθλητής έχασε ή κέρδισε (αρνητικοί και θετικοί αριθμοί, αντίστοιχα), ως ποσοστό του αρχικού του βάρους. Κάθε τελεία αντιπροσωπεύει και έναν αθλητή, ενώ οι μπάρες και οι καμπύλες δείχνουν περίπου την κατανομή των τιμών μεταξύ ανδρών και γυναικών.

Έχει ενδιαφέρον το ότι έξι από τους βαδιστές των 20Κ κέρδισαν βάρος κατά τον αγώνα. Υπήρχε μεγάλη ανησυχία για τις καιρικές συνθήκες στην Doha, οπότε φαίνεται πως κάποιοι το παράκαναν με την κατανάλωση υγρών, υπό τον φόβο της αφυδάτωσης. Η υπερβολική λήψη υγρών, σίγουρα δεν προσφέρει κάτι. Δεν βρέθηκε πάντως κάποια σημαντική συσχέτιση μεταξύ του βάρους που έχασε ή κέρδισε κάποιος αθλητής και της απόδοσής του.

Στην αντίπερα όχθη, 2 από τους 29 μαραθωνοδρόμους της έρευνας, δήλωσαν ότι δεν σκόπευαν να πιουν καθόλου νερό. Και οι δύο ήταν Αφρικανοί. Παλαιότερη έρευνα σχετικά με τις συνήθειες ενυδάτωσης των Αφικανών μαραθονοδρόμων, είχε δείξει πως κάποιοι επιλέγουν να πιουν λιγότερο απ’ όσο συστήνουν οι αθλητικοί διατροφολόγοι. Αυτό ήταν μάλιστα και ένα συμπέρασμα που προέκυψε και κατά το Breaking2 project της Nike, προκαλώντας έκπληξη: κορυφαίοι δρομείς, όπως οι Lelisa Desisa και Zersenay Tadese, συνήθιζαν να μην ενυδατώνονται σχεδόν καθόλου κατά την διάρκεια του μαραθωνίου. Εν προκειμένω, οι δύο δρομείς στην Doha τερμάτισαν κάτω από το μέσο της κατάταξης.

Η ψύξη του σώματος πριν τον αγώνα (μάλλον) λειτούργησε θετικά

Το 80% των αθλητών εφήρμοσε τεχνικές για να μειώσει την θερμοκρασία του σώματος πριν τον αγώνα. Η πιο δημοφιλής ήταν τα γιλέκα με πάγο (53% των αθλητών) και η παγωμένη πετσέτα (45%). Χρησιμοποιήθηκαν επίσης κολάρα, νερό με πάγο και μπάνιέρα με πάγο.

Οι περισσότεροι αθλητές είχαν σχεδιάσει κάτι ανάλογο και για το μέσο του αγώνα, κυρίως ρίχνοντας κρύο νερό στο κεφάλι τους. Κάποιοι άλλοι, όπως ο Dunfee, επιστράτευσαν κολάρα και παγωμένα καπέλα. Να αναφέρουμε και τους Γερμανούς βαδιστές, οι οποίοι επιστράτευσαν τα λευκά kepi της Λεγεώνας των Ξένων, γεμίζοντάς τα με πάγο.

Η μόνη τεχνική που είχε σημαντικό αποτέλεσμα στην ψύξη πριν την εκκίνηση, ήταν τα γιλέκα πάγου, όπως μετρήθηκε από τα απορροφώμενα χάπια. Αυτοί που χρησιμοποίησαν τέτοιο γιλέκο, ξεκίνησαν τον αγώνα με θερμοκρασία πυρήνα στους 37.5ºC, ενώ οι άλλοι στους 37.8ºC. Η διαφορά μοιάζει μικρή ως νούμερο, πρακτικά όμως είναι σημαντική.

Από την άλλη, όσοι ξεκίνησαν τον αγώνα με χαμηλότερη θερμοκρασία δέρματος, κατέγραψαν καλύτερους χρόνους σε σχέση με τα personal best τους και ήταν λιγότερες οι πιθανότητες εγκατάλειψης. Η θερμοκρασία του δέρματος καταγράφηκε από την υπέρυθρη κάμερα ως ο μέσος όρος 26 διαφορετικών σημείων στο σώμα, από το κεφάλι μέχρι χαμηλά στα πόδια.

Αποτιμώντας τα ευρήματα, είναι πολύ δύσκολο να εξάγουμε ισχυρά συμπεράσματα για το τι δούλεψε και τι όχι, καθώς υπήρχαν τόσες πολλές διαφορετικές τεχνικές ψύξης του σώματος, σε σχέση με τον μικρό αριθμό των αθλητών. Υπάρχει πληθώρα εργαστηριακών ερευνών που έχουν δείξει ότι η “πρόψυξη” ενισχύει την απόδοση στα αθλήματα αντοχής σε υψηλές θερμοκρασίες. Σε κάθε περίπτωση, τα βασικά ευρήματα (μείωση της θερμοκρασίας του πυρήνα με τα γιλέκα – συσχέτιση θερμοκρασίας δέρματος και απόδοσης) πρέπει να ληφθούν ως ενδείξεις και όχι ως συμπεράσματα.

Παρ’ όλα αυτά, ο Dunfee είναι πιο ξεκάθαρος. “Υπήρχαν μόνο ένα ή δύο σημεία στον αγώνα, όπου ένοιωσα δυσφορία από την ζέστη. Κι αυτό το αποδίδω 100% στην στρατηγική που ακολούθησα”. Για πολλούς αθλητές, η Doha ήταν μία πρόβα για την αναμενόμενη ζέστη στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Τόκιο. Δεν ξέρουμε ακόμη ποιες θα είναι οι συνθήκες εκεί (αν φυσικά διεξαχθούν) αλλά βάζουμε στοίχημα ότι πολλοί από τους συμμετέχοντες θα εξετάσουν προσεκτικά τα παραπάνω ευρήματα.

Αρχικό κείμενο: Alex Hutchinson