Into the zone

Into the zone λοιπόν. Μια κατάσταση όπου το άτομο λειτουργεί και δρα σε ένα βέλτιστο επίπεδο, το οποίο ικανοποιεί τις υψηλές απαιτήσεις του έργου που συμμετέχει. Μιλάμε για μια ψυχοσωματική διαδικασία κατά την οποία ο αθλητής βρίσκεται πλήρως συγκεντρωμένος στην δράση, εκτελώντας απερίσπαστος από τα υπόλοιπα ερεθίσματα και με υψηλή απόδοση (πάντα σχετικά με τις δυνατότητές του) το έργο.

Είναι συναφής έννοια με τον όρο της ψυχολογικής ροής, μια έννοια του κλάδου της Θετικής Ψυχολογίας
(Csizentmihalyi, 1975•1982•1990) που μελετήθηκε αρχικά σε καλλιτέχνες (μουσικούς, χορευτές) και αργότερα επεκτάθηκε και στον αθλητισμό, όμως έχει εφαρμόγη και στην καθημερινή μας εργασιακή ρουτίνα.

Αναλυτικότερα λοιπόν η ροή αποτελεί μια κατάσταση στην οποία το άτομο είναι απόλυτα απορροφημένο στην δραστηριότητα. Παράλληλα ο εμπλεκόμενος περιγράφεται να χάνει την αίσθηση του χώρου και του χρόνου χωρίς να αισθάνεται κόπωση, λαμβάνοντας μέγιστη ικανοποίηση ώστε είναι πρόθυμος να εμπλακεί σε αυτή ανεξαρτήτως κινδύνου ή πραγματικού όφελους.

Ξέρω ξέρω, είπα την μαγική φράση «χωρίς κόπωση»! «Μα πως γίνεται αυτό;», θα σκεφτούν πολλοί δρομείς. Πιθανότατα να έχει ήδη συμβεί αρκετές φορές, είτε στην διάρκεια κάποιου αγώνα είτε ακόμα και σε κάποια προπόνηση, εκεί που ενώ σερνόμασταν, νοιώσαμε ξεφνικά να πετάμε προσηλωμένοι στο στόχο μας. Εξάλλου η εμπειρία της ροής δεν συμβαίνει πάντα στην απόλυτη μορφή της αλλά και με πιο ήπια βίωση που σίγουρα όμως περιλαμβάνει μια αίσθηση ευχαρίστησης και απώλειας της μέτρησης χρόνου. Όχι, η ζώνη της ροής δεν θα σας βγαλει εκτός χρόνου – στόχου, απλά θα πετύχετε την επίδοσή σας χωρίς να καταλάβετε πως πέρασε η ώρα!

Η ροή λοιπόν, σύμφωνα με την θεωρία που την περιγράφει, προυποθέτει την ισορροπία μεταξύ ατομικών ικανοτήτων και προκλήσεων του επιτελούμενου έργου. Συνοπτικά για να καταλάβουμε τι λέμε, όσο πιο δύσκολο ένα έργο σε συνδυασμό με υψηλές δεξιότητες, τόσο πιο έντονη ροή. Όσο πιο έυκολο ένα έργο σε συδυασμό με χαμηλή δεξιότητα, τότε μιλάμε για απάθεια του ατόμου προς αυτή τη δραστηριότητα. Τα δύσκολα είναι όταν οι προκλήσεις του έργου ξεπερνούν τις ικανότητες του προσώπου. Τότε μιλάμε για άγχος και εκεί αρχίζει να επιβαρύνεται και η αθλητική επίδοση.

Για να έχουμε μια εικόνα των κύριων χαρακτηριστικων της ψυχολογικής ροής θα τα αναφέρουμε εν συντομία:
Ισορροπία μεταξύ της πρόκλησης και των ικανοτήτων του ατόμου να ανταποκριθεί. Δεν μπορεί να κάνεις ημί σε 2 ώρες και να θες μαραθώνιο σε 4, δεν γίνεται.

Συγχώνευση δράσης και επίγνωσης. Το άτομο απορροφάται τόσο πολύ από την διαδικασία με αποτέλεσμα αυτή να γίνεται πηγαία και αυτόματα χωρίς σκέψη. Θυμήσου πως άλλαζες ταχύτητες όταν πρωτομάθαινες να οδηγάς και θα καταλάβεις για το αντίθετο που σου μιλάω.

Σαφείς στόχοι. Ξεκάθαρο

Άμεση ανατροφοδότηση. Κοιτάζω το ρολόι και βλέπω πως ο μέσος ρυθμός μου είναι ο επιθυμητός.

Συγκέντρωση στο επιτελούμενο έργο. Τα είπαμε και παραπάνω.

Αίσθημα ελέγχου. “Το ‘χω” που λέμε.

Απώλεια αυτοσυνειδητότητας. Ώπα, κάτσε μην παρεξηγηθούμε. Δεν σημαίνει πως το χάσαμε, δεν ξέρουμε τι μας γίνεται, αλλά αντίθετα δεν υπάρχει αίσθηση διαχωρισμού μεταξύ ατόμου και περιβάλλοντος Για να γίνουμε πιο σαφείς, δεν μιλάμε για το 190 χλμ. του Σπάρταθλου οπού η υπεράνθρωπη κόπωση οδηγεί σε τέτοια βιωματική εμπειρία αλλά για παράδειγμα έναν ημί, τον οποίο θυμάσαι τα τελευταία 5 χιλιόμετρα να ταξιδεύεις παρά να τρέχεις. Και μιας και αναφερθήκαμε στις υπεραποστάσεις, σε έναν αγώνα τέτοιας μεγάλης διάρκειας οι αθλούμενοι περνάνε πολλές φορές κατά την εξέλιξή του σε καταστάσεις ροής.

Μετασχηματισμός του χρόνου.Η αίσθηση της διάρκειας του χρόνου αλλάζει.

Προυποθέσεις
Ωραία μέχρι εδώ, τι χρειάζεται όμως για να μπαίνουμε στην ζώνη?
Η αυτοπεποίθηση φαίνεται παίζει ένα σημαντικό ρόλο σε αυτό και φυσικά έχει μεγάλη σχέση πέραν των ατομικών χαρακτηριστικών του αθλουμένου, καθώς και το επίπεδο φυσικής προετοιμασίας και ετοιμότητας. Επίσης η θετική στάση προσέγγισης του στόχου φαίνεται πως παίζει ρόλο. Δεν μπορεί να κατεβαίνεις στον αγώνα με αρνητισμό σχετικά με την έκβαση, έχασες από πριν και φυσικά μην περιμένεις καμια ροή να σε συνεπάρει…μόνο η σκούπα μπορεί. Τέλος το κίνητρο και η υψηλή εκτιμώμενη ικανότητα έχουν την δική τους συμμετοχή. Λογικό. Χωρίς κίνητρο και χωρίς να πιστεύεις στις ικανότητές σου δύσκολα να πετύχεις το στόχο και το ευχάριστο συναίσθημα της ροής.

Για να συνοψίσουμε λοιπόν. Η ροή είναι μια ψυχοσωματική κατάσταση κατά την οποία ο αθλούμενος συμμετέχει αυτόματα , εύκολα, θετικά και με υψηλή απόδοση. Όπως λέει και ο Csikszentmihalyi «δεν είναι έυκολο να μετατρέψει κανείς μια συνήθη εμπειρία σε ιδανική αλλά σχεδόν κάθε άτομο μπορεί να βελτιώσει την ικανότητά του για κάτι τέτοιο».
Γιαυτό λοιπόν, προπόνηση, αυτοπεποίθηση σε αυτό που έχω χτίσει μέσα από τις προπονήσεις, ρεαλιστικοί στόχοι και θετική προσέγγιση του αγώνα.
Η ζώνη είναι εκεί έξω και είναι εθιστική Αν μπείς και την βιώσεις θα θες ξανά και ξανά.