Καλωσήρθατε στην μετά – Kipchoge εποχή!

Πέντε χρόνια πριν, όταν ο Eliud Kipchoge έγινε ο πρώτος άνθρωπος που έσπασε το 2:02 σε επίσημο μαραθώνιο, όλοι μιλούσαμε για ένα μοναδικό κατόρθωμα που δεν μπορούσαμε να φανταστούμε καν μέχρι τότε. Και αναρωτόμασταν αν ο Κενυάτης ήταν ένα μοναδικό ταλέντο τη γενιάς του, κάποιος μπροστά από την εποχή του ή απλά αυτός που προμήνυε μία ευρύτερη αλλαγή στα δρομικά στάνταρντς.

Το να βλέπεις τον Kelvin Kiptum να καταρρίπτει στο Σικάγο το ρεκόρ του Kipchoge, ήταν μία κάπως διαφορετική εμπειρία ωστόσο. Αναμφίβολα εντυπωσιακή αλλά για πολλούς, αναμενόμενη. Είχαμε μόλις δει άλλωστε και την Tigst Assefa να διαλύει το WR στις γυναίκες κατά περισσότερο από 2΄ στο Βερολίνο. Και δεν ξέραμε αν ακόμη κι αυτό απειλείτο από την Sifan Hassan, επίσης στο Σικάγο, η οποία τελικά έκανε την δεύτερη γρηγορότερη επίδοση όλων των εποχών. Αυτό που θέλουμε να πούμε, είναι ότι τον τελευταίο καιρό τα ρεκόρ και οι μεγάλες επιδόσεις είναι πολύ συχνότερες και μπορείς να τα περιμένεις ανά πάσα στιγμή.

Βέβαια, τα ρεκόρ αυτά συνοδεύονται και από έναν σχετικό σκεπτικισμό. Οφείλονται στα παπούτσια; Ή μήπως στην έξαρση της επιστήμης και της τεχνολογίας που βελτιστοποιούν τις συνθήκες, κάτι που ξεκίνησε το 2017 με το Breaking2; Είναι όντως ο ρυθμός βελτίωσης των ρεκόρ διαφορετικός από εκείνον τις προηγούμενες εποχές;

Ο Tolstoy είχε δίκιο

Στο “Πόλεμος και Ειρήνη”, o Leo Tolstoy αμφισβητεί την Θεωρία του Μεγάλου Ανδρός, βάσει της οποίας η ιστορία καθορίζεται και εξηγείται από την επίδραση σπουδαίων προσωπικοτήτων. Ο Tolstoy ισχυρίζεται το αντίθετο: ακόμη και οι βασιλιάδες είναι σκλάβοι της ιστορίας.

Ο Kipchoge είναι ένας μεγάλος βασιλιάς του μαραθωνίου και ήταν ελκυστικό να παρακολουθείς τα επιτεύγματά του ως μία μοναδική μετατόπιση στην μέχρι τότε τροχιά του αθλήματος. Η μετά – Kipchoge εποχή όμως ξεκίνησε στις 8 Οκτωβρίου 2023. Δεν είναι το ότι έχασε το ρεκόρ (κάτι που νομοτελειακά θα συνέβαινε κάποια στιγμή) αλλά ότι αυτό έγινε ενώ είναι ακόμη ενεργός. Κι από αυτό φαίνεται πως όλα εκείνα τα εφόδια που του έδωσαν την ικανότητα να τρέξει σε 2:01, είναι τελικά διαθέσιμα και σε άλλους.

Η δυναμική αυτή είναι ακόμη προφανέστερη στις γυναίκες. Το 2:15:25 της Paula Radcliffe το 2003 ήταν περισσότερο από 3′ πιο γρήγορο από οποιασδήποτε άλλης στον πλανήτη. Θεωρείτο από όλους ανέγγιχτο, μέχρι που τελικά το έσπασε η Brigid Kosgei το 2019 (2:14:04). Αλλά και η Kosgei δεν μπορεί να θεωρηθεί ως μία “one of a kind” περίπτωση, καθώς άλλες τέσσερις γυναίκες κατέβηκαν κάτω από την επίδοση της Radcliffe πέρυσι. Αυτή την στιγμή η Αγγλίδα βρίσκεται στην 6η θέση, όπως και ο Dennis Kimetto, ο οποίος κατείχε το WR επί 4 χρόνια πριν τον Kipchoge (2:02:57). Όλα δείχνουν πως αυτό καθαυτό το σπορ έχει αλλάξει και μάλλον πρέπει πλέον να ψάχνουμε για εξηγήσεις πέραν αυτής του “μοναδικού ταλέντου”.

Δεν είναι το drafting

Ψάχνοντας τις αιτίες που οι δρομείς έγιναν ξαφνικά τόσο γρήγοροι, προέκυψαν κάποιες πιθανές απαντήσεις που είχαν να κάνουν με την τεχνολογία των παπουτσιών, το pacing και το drafting, τις νέες προπονητικές μεθόδους, όπως φυσικά και το doping. Στον μαραθώνιο δε, προσθέστε τις εξελίξεις στην εξωτερική τροφοδοσία αλλά και το γεγονός πως νεαροί δρομείς στοχεύουν σχεδόν αμέσως στα 42Κ, αντί να περνούν τα “καλά” τους χρόνια στον στίβο. Ο Kiptum είναι 23 και η Aseffa 26. Ο Kipchoge και η Radcliffe έκαναν το ντεμπούτο τους στα 28, ενώ προηγούμενοι κάτοχοι ρεκόρ, όπως οι Haile Gebrselassie και Paul Tergat, στα 30 τους.

Η υπόθεση περί συνεισφοράς των super shoes και του drafting στην βελτίωση των επιδόσεων, μοιάζει πολύ ισχυρή. Το Breaking2 και το Ineos 1:59 έπεισαν τους πάντες περί της σημασίας του να τρέχεις προστατευμένος από την αντίσταση του αέρα. Οι εργαστηριακές μελέτες έχουν δείξει όφελος από 2′ έως 4′ σε elite marathon pace. Φέτος τον Αύγουστο δημοσιεύτηκε μία μελέτη του Πανεπιστημιού της Lyon, όπου διάφοροι σχηματισμοί δοκιμάστηκαν σε αεροδυναμική σήραγγα. Ο σχηματισμός που επιλέχθηκε για το Ineos 1:59, με τους επτά λαγούς σε σχήμα αντίστροφου βέλους, υπολογίστηκε ότι απέφερε μείωση του χρόνου κατά 3′:33″. Ένας ελαφρώς διαφορετικός σχηματισμός, λίγο πιο απλωμένος, θα μπορούσε να κόψει 4′:02″.

Τα νούμερα αυτά είναι εντυπωσιακά και θα μπορούσαν κάλλιστα να επιβεβαιώνουν την υπόθεσή μας περί drafting. Η Aseffa είναι ένα παράδειγμα, αφού έτρεξε ακριβώς πίσω από τους “λαγούς” της σχεδόν μέχρι τέλους. Στην περίπτωση του Kiptum όμως η υπόθεση του drafting καταρρίπτεται, καθώς ο Κενυάτης δεν “κρύφτηκε” σχεδόν ποτέ κατά την διάρκεια του αγώνα. Μαζί με τον Daniel Mateiko είχαν μόλις έναν λαγό μπροστά τους για το πρώτο μισό αλλά συχνά ο Kiptum έβγαινε στο πλάι και έμενε ακάλυπτος. Και φυσικά ήταν εντελώς μόνος του για όλο το δεύτερο μισό (δεν γινόταν κι αλλιώς). Αυτό λοιπόν σημαίνει, είτε ότι θα μπορούσε να τρέξει κάπου στο 1:57 με ένα γκρουπ λαγών μπροστά του, είτε ότι τα δεδομένα από μία αεροδυναμική σήραγγα διαφέρουν σε πραγματικές συνθήκες αγώνα. Πιθανώς η αλήθεια να είναι κάπου στην μέση αλλά μάλλον κλίνουμε προς την δεύτερη πλευρά.

Και μετά είναι τα παπούτσια (πάμε πάλι). Η Tigst Aseffa φορούσε το νέο concept shoe της Adidas, Adizero Adios Pro Evo 1, με βάρος μόλις 138γρ (αν και της Αιθιόπισσας είχε Continental λάστιχο και ζύγιζε λίγο παραπάνω), τιμή 500€ και αντοχή για έναν μόνο αγώνα. Ο Kiptum και η Hassan φορούσαν το πρωτότυπο του Nike Alphafly 3. Ο πόλεμος των super shoes συνεχίζεται. Ωστόσο, χωρίς εργαστηριακές ενδείξεις δεν μπορούμε να μιλήσουμε για πιθανά ποσοστά βελτίωσης της δρομικής οικονομίας, ούτε όμως και για το πόσο ανταποκρίνονται οι τρεις αθλητές στην τεχνολογία των συγκεκριμένων μοντέλων.

Να παρεμβάλλω και μία προσωπική άποψη: οι βελτιώσεις στην ΔΟ με τα σύγχρονα super shoes και η επίδρασή τους στα πρόσφατα WRs, δεν είναι ανάλογες των περιπτώσεων που είχαμε 4-5 χρόνια πριν. Οι επιδόσεις εκείνες κατέρριπταν ρεκόρ που είχαν σημειωθεί με παραδοσιακά αγωνιστικά, οπότε το όφελος ήταν σημαντικό για τον αθλητή συγκριτικά. Πλέον, το σημείο αναφοράς είναι μοντέλα όπως τα Vaporfly και Alphafly, συνεπώς η διαφορά δεν μπορεί να είναι τόσο μεγάλη όσο πριν. Αν δηλαδή τότε ήμασταν στο μηδέν με τα κλασικά Adios και Streakfly και πήγαμε περίπου στο +5, σήμερα πρέπει να λάβουμε το +5 ως σημείο εκκίνησης. Άρα τα περιθώρια βελτίωσης στενεύουν. Διαφορετικά, το να έχουμε πάρει ένα επιπλέον 3% – 5% (ή όσο είναι σε κάθε δρομέα) φαντάζει εξωπραγματικό. Ωστόσο, μην ξεχνάμε την δυνατότητα που δίνουν στους αθλητές να προπονηθούν καλύτερα και περισσότερο, καθώς μειώνεται ο χρόνος αποκατάστασης.

Αυτό που ζούμε τα τελευταία χρόνια με τα ρεκόρ σε στίβο και δρόμο, μοιάζει τρελό και ενέχει και μία δόση στατιστικής ανωμαλίας. Αν όμως ανατρέξουμε στο παρελθόν και κοιτάξουμε τα δεδομένα, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς όπως θα τα περιμέναμε. Το γράφημα δείχνει την πρόοδο των ρεκόρ στον μαραθώνιο ανδρών από τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Όπως αναμενόταν, το γράφημα γραμμής είναι εμφανώς πιο απότομο όταν ο μαραθώνιος ήταν ακόμη σε πρώιμο στάδιο. Πηγαίνοντας όμως στην μεταγενέστερη, πιο σύγχρονη εποχή του στα 70s, γίνεται αρκετά σταθερό, με κάποιες περιόδους πιο άμεσης προόδου. Επίσης, η συχνότητα των παγκοσμίων ρεκόρ είναι κι αυτή σταθερή. Ας δούμε τον αριθμό τους ανά δεκαετία:

1950s: 6
1960s: 8
1970s: 3
1980s: 5
1990s: 2
2000s: 4
2010s: 4
2020s: 2 μέχρι στιγμής και πιθανότητα για 5.

Η σύγχρονη εξέλιξη των ρεκόρ δεν φαίνεται και τόσο αφύσικη, αν την συγκρίνουμε π.χ. με τα 50s, 60s ή 80s. Μέσα σε 8 χρόνια από την εμφάνιση των super shoes το 2016, έχουν σημειωθεί 3 ρεκόρ στους άνδρες. Τόσα είχαμε όμως και στα έξι χρόνια πριν το 2016.

Η ανάλυση των δεδομένων στις γυναίκες είναι λίγο πιο δύσκολη, καθώς εκεί ο μαραθώνιος έχει μικρότερη ιστορία. Αμέτρητα ρεκόρ έγιναν στα 70s, με τον χρόνο να πέφτει πάνω από 30′. Πέραν αυτού, είχαμε και δύο ασυνήθιστα “ανθεκτικά” ρεκόρ: Το 2:21:06 της Ingrid Kristiansen (1985) άντεξε 13 χρόνια και το 2:15:25 της Paula Radcliffe 16 χρόνια. Συνολικά έχουν σημειωθεί μόλις 5 ρεκόρ αυτόν τον αιώνα, με τα δύο εξ αυτών μετά το 2003. Δεν τον λες και καταιγιστικό τον ρυθμό βελτίωσης.

Σε κάθε περίπτωση, η γνώμη μας τελικά είναι πως πρέπει να βλέπουμε την προοπτική σε όλες αυτές τις αλλαγές που γίνονται στο άθλημα. Κοιτώντας πίσω και παρατηρώντας όλες τις μεγάλες βελτιώσεις των ρεκόρ στα 50s, 60s, 80s και 2000s, μπορούμε πάντα να καταλήγουμε σε κάποιους εξωγενείς, “Τολστοϊανούς” παράγοντες και να εξηγούμε γιατί οι δρομείς έγιναν γρηγορότεροι την συγκεκριμένη στιγμή της ιστορίας: καλύτερη προπόνηση, καλύτερη διατροφή, καλύτερα παπούτσια, καλύτερα αναβολικά. Τώρα είναι πιθανώς τα παπούτσια, μαζί ίσως και με κάτι άλλο, γνωστό ή άγνωστο.

Όταν τελικά κάποιος σπάσει τις 2 ώρες σε επίσημο αγώνα, κάτι που όπως φαίνεται έχει να κάνει μάλλον με το “πότε” παρά με το “εάν”, θα είναι ακόμη πιο εμφανές ότι το παιχνίδι δεν παίζεται επί ίσοις όροις σε κάθε χρονική περίοδο. Επιβεβαιώνεται ότι κανείς δεν είναι μεγαλύτερος από το ίδιο το άθλημα αλλά και πως δεν μπορεί να ξεπεράσει την εποχή του, όσο σπουδαίος κι αν είναι. Για κάποιο διάστημα, μικρότερο ή μεγαλύτερο, μπορεί να φαίνεται πως το καταφέρνει. Στην πραγματικότητα όμως, παραμένει “σκλάβος” της ιστορίας.

Αρχικό κείμενο: Alex Hutchinson